ดาวเรืองฝรั่ง
- ชื่อ
- ส่วนของพืชที่ใช้
- การกระจายตัวทางภูมิศาสตร์/แหล่งที่มา
- ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
- การเพาะปลูก
- สรรพคุณและการใช้สมุนไพรพื้นฐานตามภูมิปัญญาไทยด้านเครื่องสำอาง
- สารเคมีที่เป็นองค์ประกอบ
- สารออกฤทธิ์ หรือ สารสำคัญ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Calendula officinalis L.
ชื่อวงค์
ASTERACEAE (COMPOSITAE)
ชื่อสมุนไพร
ดาวเรืองฝรั่ง
ชื่ออังกฤษ
common marigold, English marigold, pot marigold, ruddles,
ชื่อพ้อง
Calendula aurantiaca Kotschy ex Boiss.
Calendula eriocarpa DC.
Calendula hydruntina (Fiori) Lanza
Calendula prolifera Hort. ex Steud.
Calendula × santamariae Font Quer
Caltha officinalis (L.) Moench
ชื่อท้องถิ่น
Scottish marigold
ชื่อ INCI
CALENDULA OFFICINALIS CALLUS EXTRACT
CALENDULA OFFICINALIS EXTRACT
CALENDULA OFFICINALIS FLOWER
CALENDULA OFFICINALIS FLOWER EXTRACT
CALENDULA OFFICINALIS FLOWER OIL
CALENDULA OFFICINALIS FLOWER WATER
CALENDULA OFFICINALIS FLOWER/LEAF/STEM JUICE
CALENDULA OFFICINALIS LEAF/STEM EXTRACT
CALENDULA OFFICINALIS MERISTEM CELL EXTRACT
CALENDULA OFFICINALIS SEED OIL
HYDROLYZED CALENDULA OFFICINALIS FLOWER EXTRACT
HYDROLYZED CALENDULA OFFICINALIS PROTEIN
ส่วนของพืชที่ใช้
การกระจายตัวทางภูมิศาสตร์/แหล่งที่มา
ดาวเรืองฝรั่งมีถิ่นกำเนิดในแถบทวีปยุโรปตอนกลางตะวันออกและตอนใต้สำหรับการเพาะปลูกในเชิงพาณิชย์พบในทวีปอเมริกาเหนือคาบสมุทรบอลข่านยุโรปตะวันออกและประเทศเยอรมนี (4)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้พุ่มไม่ผลัดใบ สูง 1–5 ม. กิ่งอ่อนมีขนสีเทาแกมสีเหลือง ผิวเกลี้ยง เมื่อโตเต็มที่กิ่งก้านมีสีม่วงแกมสีแดง มีขนนุ่มสีขาว ใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบหนา รูปรี รูปขอบขนานแกมรูปรี ผิวใบด้านล่าง สีเขียวอ่อน ผิวใบด้านบน สีเขียวเข้ม ผิวเกลี้ยง โคนใบรูปลิ่ม ขอบใบจักฟันเลื่อย ปลายใบแหลม ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุก 2–4 ดอก กลีบเลี้ยง มี 5 กลีบ ติดทน รูปไข่ ขอบมีขนครุยสั้น กลีบดอก สีขาว ด้านนอกมีกลีบดอกคล้ายกลีบเลี้ยง 1–3 กลีบ กลีบดอกชั้นใน รูปไข่กลับ เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก เกสรเพศเมีย มีรังไข่ รูปทรงกลม มีขนสั้นนุ่ม ผลแห้งแก่แล้วแตก รูปกลมแป้น เมล็ด รูปเกือบกลม สีน้ำตาล (2)
การเพาะปลูก
ดาวเรืองฝรั่งเป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีความอุดมสมบูรณ์สามารถระบายน้ำและอากาศได้ดีปลูกได้แม้มีสภาพดินเค็มชอบแสงแดดแบบเต็มวันต้องการน้ำในปริมาณปานกลางอุณหภูมิที่เหมาะสมในการเพาะปลูกอยู่ที่ประมาณ15-25 oC จะเริ่มให้ดอกเมื่อประมาณ3เดือนนับจากวันเพาะเมล็ดการขยายพันธุ์นิยมใช้วิธีการเพาะจากเมล็ดโดยโรยหรือหยอดเมล็ดในภาชนะสําหรับเพาะแล้วกลบบางๆพอมิดชิดนําไปวางในที่มืดเพื่อช่วยให้เมล็ดงอกได้ดียิ่งขึ้นซึ่งจะอยู่ที่ประมาณ3-5 วันเมื่อต้นกล้ามีอายุประมาณ10-15 วันจึงค่อยย้ายไปปลูกได้ (82)
สรรพคุณและการใช้สมุนไพรพื้นฐานตามภูมิปัญญาไทยด้านเครื่องสำอาง
ดอกใช้บำรุงผิวสมานผิว (5)
สารเคมีที่เป็นองค์ประกอบ
สารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ (triterpenoids) ได้แก่ α-amyrin, β-amyrin, arnidiol (6, 7), calenduladiol(6), calendulaglycoside A, B, C, calendulagycoside A 6′-O-n-methyl ester, calendulagycoside A 6′-O-n-butyl ester, calendulagycoside B 6′-O-n-butyl ester, calendula-gycoside C 6′-O-n-methyl ester,calendulagycoside C 6′-O-n-butyl ester, calenduloside F 6′-O-n-butyl ester, calenduloside G 6′-O-n-methyl ester (8), faradiol (6, 7), faradiol monoester (6), faradiol-3-O-laurate (9-11), faradiol-3-O-myristate (faradiol myristate, faradiol-3-myristic acid ester), faradiol-3-O-palmitate (faradiol palmitate, faradiol-3-palmitic acid ester)(9-12), friedelin, friedelinol (7), lupeol, taraxasterol (6, 7), ψ-taraxasterol (6, 7, 10), 28-O-β-D-gluco-pyranosyl-oleanolic acid 3-O-β-D–glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid, oleanolic acid 3-O-β-D–glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (13)
สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ (flavonoids) ได้แก่ calendoflaside (14, 15), calendoflavobioside (8, 14-16), calendoflavoside (isorhamnetin-3-O-neohesperidoside) (8, 15, 16), calendoside I-IV (17), isoquercetin (quercetin-3-O-glucoside) (8, 14, 15, 18-21), isorhamnetin (14, 22), isorham-netin-3-O-(2-O-rhamnosylglucoside), isorhamnetin-3-O-(6-O-rhamnosylglucoside) (23), iso-rhamnetin-3-O-glucoside (14-16, 18, 19), isorhamnetin-3-O-rhamnosylrutinoside (typhaneo-side) (14-16), isorhamnetin-3-O-rutinoside (narcissin) (8,15, 16, 18, 24-26), isorhamnetin-3-O-α-D-xylopyranosyl-(1→2)-β-D-glucopyranoside, kaempferol-3-O-coumaroylglucoside (23), kaempferol (22), manghaslin (14, 15), quercetin (14, 22), quercetin-3-O-(6′′-acetyl)-glucoside,quercetin-O-pentosylhexoside (16), rutin (quercetin-3-O-rutinoside, rutoside) (8, 14-16, 18-21, 26)
สารประกอบฟีนอลิก (phenolic compounds) ได้แก่ p-anisic acid (27), caffeic acid (14, 15, 21), caffeic acid hexoside, 5-O-caffeoylquinic acid (16), chlorogenic acid (14, 21, 22, 27), cinnamic acid,p-coumaric acid (14, 27), dihydroferulic acid (23), ferulic acid (14, 27), gallic acid (19), 4-hydroxybenzoic acid (27), syringic acid (14, 27), salicylic acid (27), vanillic acid (14,27)
สารกลุ่มแคโรทีนอยด์ (carotenoids) ได้แก่ antheraxanthin (28, 29), auroxanthin (29, 30), α-carotene, β-carotene, γ-carotene, flavoxanthin, lutein (28-30), lutein-5,6-epoxide (29, 30), luteoxanthin (28-30), lycopene (29, 30), neoxanthin, mutatoxanthin (28), rubixanthin (28, 30), zeaxanthin (28)
น้ำมันหอมระเหย(essential oil) สารที่พบในน้ำมันหอมระเหย ได้แก่ α-cadinene (31), δ-cadinene, γ-cadinene (31-35), α-cadinol (32-36), 1,8-cineol (36-38), limonene (36, 39), α-muurolene, γ-muurolene (31), τ-muurolol (32, 35-37), trans-β-ocimene, dihydrotagetone, cis-tagetone, Artemisia ketone, neo-alloocimene, verbenone (39)
สารกลุ่มสเตอรอล (sterols) ได้แก่ campesterol, isofucosterol, β-sitosterol, stigmasterol (7, 21)
สารกลุ่มกรดไขมัน (fatty acids) ได้แก่ calendic acid (40), lauric acid, (16), linoleic acid, (16, 40), α-linolenic acid, myristic acid, (16), oleic acid, palmitic acid (16, 40), stearic acid (16)
สารกลุ่มคูมาริน(coumarins) ได้แก่ scopoletin (23), scopoletin-7-O-glucoside (19)
สารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ (triterpenoids)
สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ (flavonoids)
สารประกอบฟีนอลิก (phenolic compounds)
สารกลุ่มแคโรทีนอยด์ (carotenoids)
องค์ประกอบในน้ำมันหอมระเหย (essential oil)
สารกลุ่มสเตอรอล (sterols)
สารกลุ่มกรดไขมัน (fatty acids)
สารกลุ่มคูมาริน (coumarins)
สารออกฤทธิ์ หรือ สารสำคัญ
สารออกฤทธิ์ป้องกันผมหงอก ได้แก่ oleanolic acid 3-O-β-D-glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (13)
สารออกฤทธิ์ทำให้ผิวขาว ได้แก่ dihydroferulic acid, scopoletin, isorhamnetin 3-O-(2-O-rhamnosyl-glucoside), kaempferol-3-O-coumaroylglucoside, isorhamnetin 3-O-α-D-xylopyra-nosyl-(1→2)-β-D-glucopyranoside, isorhamnetin 3-O-(6-O-rhamnosyl-glucoside) (23)
สารออกฤทธิ์ทำให้ผิวชุ่มชื้น ได้แก่ 28-O-β-D-glucopyranosyl-oleanolic acid 3-O-β-D-glu-copyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (13)
สารออกฤทธิ์ต้านสิวบนผิวกาย ได้แก่ น้ำมันหอมระเหย (31)
สารออกฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ได้แก่ rutin (19, 26), caffeic acid hexoside, 5-O-caffeoyl-quinic acid (16, 26), isorhamnetin-3-O-glucoside (16, 19, 26),isorhamnetin-3-O-neohesperi-doside, isorhamnetin-3-O-rhamnosylrutinoside, isorhamnetin-3-O-rutinoside (16, 26), kaemp-ferol-O-rhamnosylrutinoside, quercetin-3-O-(6′′-acetyl)-glucoside, quercetin-3-O-rutinosidequercetin-3-O-rhamnosylrutinoside, quercetin-O-pentosylhexoside (16), quercetin-3-O-gluco-side, scopoletin-7-O-glucoside, gallic acid (19), น้ำมันหอมระเหย (38)
สารออกฤทธิ์ป้องกันแสงแดด ได้แก่ น้ำมันหอมระเหย (39)
สารออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ ได้แก่ α-amyrin, β-amyrin, arnidiol, calenduladiol, faradiol, faradiol monoester, lupeol,taraxasterol (6),ψ-taraxasterol (6, 9), faradiol-3-myristic acid ester, faradiol-3-palmitic acid ester(9), calendulaglycoside A, calendulaglycoside A 6′-O-methyl ester, calendulaglycoside A 6′-O-n-butyl ester, calendulaglycoside B, calendula-glycoside B 6′-O-n-butyl ester, calendulaglycoside C, calendulaglycoside C 6′-O-methyl ester, calendulaglycoside C 6′-O-n-butyl ester, calenduloside F 6′-O-n-butyl ester (8)
สารออกฤทธิ์รักษาแผล ได้แก่ faradiol myristate, faradiol palmitate (12),rutin, quercetin-3-O-glucoside (20),caffeic acid, chlorogenic acid, isoquercitrin, rutoside, campesterol, β-sitosterol และ stigmasterol (21)
แนวทางการควบคุมคุณภาพ (วิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญ)
1 สารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ ตัวอย่างการศึกษามีดังนี้
การศึกษาที่ 1 วิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ Gas chromatography-Mass spectrometry (GC-MS) (7) สภาวะการทดลอง (condition) ที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ
column : HP-5MS (30 ม.x0.25 มม., 0.25 μ) อุณหภูมิคอลัมน์ 280oC
carrier gas : ฮีเลียม, อัตราการไหล เท่ากับ 1 มล./นาที
Injection volume : 1-4มคล., อัตราการแบ่งส่วน (split ratio) เท่ากับ1:10
Flame ionization detector (FID) temperature : 290 oC
Transfer line temperature : 275 oC
quadrupole temperature : 150 oC
ion source temperature : 230 oC
ionization energy : 70 eV
mass scan range : 33-500
การศึกษาที่ 2 วิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ High performance liquid chromatography (HPLC)(11) สภาวะการทดลองที่ใช้ในการวิเคราะห์คือ
column : Nucleosil 100-5 C18 (250×4 มม.)
mobile phase : เมทานอล:น้ำ (97:3)
flow rate : 1.5 มล./นาที
detector : UV detectorที่ความยาวคลื่น 210นาโนเมตร
2 สารกลุ่มฟลาโวนอยด์และสารประกอบฟีนอลิก ตัวอย่างการศึกษา มีดังนี้
การศึกษาที่ 1 วิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ HPLC และ LC-MS (19) สภาวะการทดลองที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ
วิธี HPLC
column : Shim-pack C18 (250x4.6 มม., 5 μ)
mobile phase : ระบบ gradient ระหว่างตัวทำละลาย A คือ 0.1% formic acid ในน้ำ และตัวทำละลาย B คือ 0.1% formic acid ในacetonitrile โดยโปรแกรม คือ เริ่มต้นจาก 5% B เป็นเวลา 1 นาที, 5%-100% B ในเวลา11 นาที, 100% B เป็นเวลา 4 นาที, 100%-5% B ในเวลา 2 นาที flow rate : 200มคล./นาที
injection volume : 5 มคล.
detector : UV detector ที่ความยาวคลื่น280 และ 335 นาโนเมตร
วิธี LC-MS
column : Zorbax 300 Å Extend-C-18 (150x2.1 มม., 5 μ)
mobile phase : ระบบ gradient ระหว่างตัวทำละลาย A คือ 0.1% formic acid ในน้ำ และตัวทำละลาย B คือ 0.1% formic acid ในacetonitrile โดยโปรแกรม คือ เริ่มต้นจาก 5% B เป็นเวลา 1 นาที, 5%-100% B ในเวลา11 นาที, 100% B เป็นเวลา 4 นาที, 100%-5% B ในเวลา 2 นาที flow rate : 200มคล./นาที
injection volume : 5 มคล.
detector : UV detector ที่ความยาวคลื่น280 และ 335 นาโนเมตร
capillary voltage : 3.5 KV, อุณหภูมิ 350oC
nebulizer gas : 40 p.s.i
drying gas flow : 10 ล./นาที
scan speed : 26.000 m/z/วินาที
การศึกษาที่ 2 วิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์คือHPLC(22) สภาวะการทดลองที่ใช้ในการวิเคราะห์คือ
column : Eurospher C18 (250×4.6มม., 5 μ)
mobile phase : 4% tetrahydrofuran ใน acetonitrile:0.4% phosphoric acid ในน้ำ(35:65)
flow rate : 1มล./นาที
injection volume : 20 มคล.
detector : UV detector ที่ความยาวคลื่น 240-400นาโนเมตร
3 สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ วิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ Microcolumn reversed-phase highper- formance liquid chromatographywith ultraviolet detection (MC-RP-HPLC-UV)(14) สภาวะการทดลองที่ใช้ในการวิเคราะห์คือ
column : ProntoSIL-120-5-C18 AQ (1×75 มม., 1 μ), อุณหภูมิคอลัมน์ 35 oC
mobile phase : ระบบ gradient ระหว่างตัวทำละลาย A คือ 0.2 M lithium perchlorate ใน0.006 M perchloric acid และตัวทำละลาย B คือ acetonitrile โดยโปรแกรม คือ 0-7.5 นาที (11-18% B), 7.5-13.5 นาที (18% B), 13.5-15 นาที (18-20% B), 15-18 นาที (20-25% B), 18-24นาที(25% B), 24-30 นาที(25-100% B)
flow rate : 100มคล./นาที
injection volume : 1มคล.
detector : UV detector ที่ความยาวคลื่น330 นาโนเมตร
4 สารกลุ่มแคโรทีนอยด์: ตัวอย่างวิธีที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ HPLC (28) สภาวะการทดลองที่ใช้ในการวิเคราะห์ คือ
column : Nucleosil ODS C18(250x4.6 มม., 5 μ)
mobile phase : ระบบ gradient ระหว่างตัวทำละลาย A คือ 0.25% triethylamine ใน 90% acetronitrile และตัวทำละลาย B คือ 0.25% triethylamine ในเอทิลอะซีเตทโดยโปรแกรม คือ 90%-50% A ในเวลา 10 นาที, 50%-10% A ในเวลา 20 นาที
flow rate : 1 มล./นาที
detector : Photodiode Array detector ที่ความยาวคลื่น 450 นาโนเมตร
การศึกษาทางคลินิก
1 การศึกษาเกี่ยวกับผิวหน้า
1.1 ทำให้ผิวหน้าชุ่มชื้น (F005)
การศึกษาในอาสาสมัคร จำนวน 21 คน อายุ 24-35 ปี โดยให้แต่ละคนทาครีมซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง 3% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้และชนิดของสารสกัด, ตัวอย่างจากประเทศปากีสถาน) ลงบนแก้มด้านหนึ่ง อีกด้านหนึ่งให้ทาครีมเบส ทุกวัน ก่อนนอน เป็นเวลา 8 สัปดาห์ ประเมินความยืดหยุ่นของผิวหนังด้วยเครื่อง Cutometer® MPA580 ทุกสัปดาห์พบว่าครีมสารสกัดดาวเรืองฝรั่งมีผลเพิ่มความชุ่มชื้นและความกระชับของผิวได้ เมื่อเทียบกับครีมเบส (41) นอกจากนี้ยังพบว่าครีมสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง3% มีผลลดปริมาณของเมลานินและการบวมแดงของผิว ทำให้ผิวมีความชุ่มชื้นเพิ้มขึ้น ลดการสูญเสียน้ำจากผิว และมีผลทำให้ปริมาณของซีบัม (sebum) หรือไขมันในผิวเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจจะไม่เหมาะกับผู้ที่มีผิวหน้ามัน (42)
2 การศึกษาเกี่ยวกับผิวกาย
2.1 รักษาแผล (S015)
การประเมินผลการรักษาแผลเบาหวานที่เท้าด้วยเลเซอร์ระดับต่ำเพียงอย่างเดียว (low-level laser therapy) หรือรักษาร่วมกับน้ำมันจากดาวเรืองฝรั่งในผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน 32 คน อายุ 40-70 ปี โดยแบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ 1) กลุ่มควบคุมที่ให้ทำแผลด้วยตนเองทุกวัน เป็นเวลา 30 วัน 2) กลุ่มที่รักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำ 3 ครั้งต่อสัปดาห์ วันเว้นวัน รวมทั้งหมด 12 ครั้ง 3) กลุ่มที่รักษาด้วยน้ำมันดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากบริษัท Embrafarma, ประเทศบราซิล) โดยทาน้ำมัน ขนาด 5 มล. วันละครั้ง เป็นเวลา 30 วัน และ 4) กลุ่มที่รักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำร่วมกับน้ำมันจากดาวเรืองฝรั่ง โดยจะใช้วิธีเดียวกับกลุ่มที่รักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำหรือน้ำมันจากดาวเรืองฝรั่งเพียงอย่างเดียว แต่จะสลับวันกันใช้ คือ จะใช้น้ำมันจากดาวเรืองฝรั่งในวันที่ไม่ได้ทำเลเซอร์ระดับต่ำ เป็นเวลา 30 วัน ประเมินผลโดยการตรวจด้วยเครื่องคลื่นเสียงความถี่สูง Doppler (Doppler ultrasound), การตรวจสมรรถภาพการไหลเวียนของหลอดเลือดแดงส่วนปลาย (Ankle Brachial Index : ABI) และประเมินความเจ็บปวดด้วยแบบประเมิน Brief Pain Inventory และ Visual Analogue Scale (VAS) พบว่าอาการปวดและขนาดของแผลลดลง ในกลุ่มที่รักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำเพียงอย่างเดียว และกลุ่มที่รักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำร่วมกับน้ำมันจากดาวเรืองฝรั่ง ในการประเมินผลสภาพของหลอดเลือดด้วยเครื่องคลื่นเสียงความถี่สูง Doppler และ ABI พบว่าทุกกลุ่มให้ผลไม่แตกต่างกัน แสดงว่าการรักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำเพียงอย่างเดียวหรือรักษาร่วมกับน้ำมันจากดาวเรืองฝรั่ง มีประสิทธิภาพในการลดอาการปวดและเร่งกระบวนการซ่อมแซมเนื้อเยื่อของผู้ป่วยเบาหวานที่มีแผลที่เท้าได้ (43)
การประเมินประสิทธิภาพในการป้องกันและรักษาผิวหนังอักเสบจากการฉายรังสีของดาวเรืองฝรั่งในผู้ป่วยมะเร็งที่ศีรษะและคอ จำนวน 51 คนแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ได้รับน้ำมันดาวเรืองฝรั่งซึ่งประกอบด้วยน้ำมันดาวเรืองฝรั่ง 4%(ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้), วิตามินเอ 1% และวาสลีน(ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) และกลุ่มที่ได้รับน้ำมันซึ่งมีกรดไขมันจำเป็น (essential fatty acids) ประกอบด้วยน้ำมันทานตะวัน, วิตามินเอ 1%, วิตามินอี 0.2% และกรดคาไพรลิก (caprylic acid)5% โดยให้ปิดผิวบริเวณที่ถูกรังสีด้วยผ้าก๊อซซึ่งแช่ด้วยน้ำมันทั้ง 2 ชนิด วันละ 2 ครั้ง ตั้งแต่เริ่มการฉายรังสีจนกระทั่งจบการรักษา ประเมินภาวะแทรกซ้อนจากการฉายรังสีด้วยแบบประเมินของThe Radiation Therapy Oncology Group (RTOG) พบว่าน้ำมันดาวเรืองฝรั่งให้ผลในการป้องกันและรักษาผิวหนังอักเสบจากการฉายรังสีในผู้ป่วยมะเร็งที่ศีรษะและคอได้ดีกว่ากรดไขมันจำเป็น(44)
การศึกษาในผู้ป่วยซึ่งมีแผลที่ขาจากโรคหลอดเลือดดํา(venous leg ulcers) จำนวน 34 คน แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาขี้ผึ้งซึ่งมีสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่งเป็นส่วนประกอบ 7.5% (ตัวอย่างจากประเทศเซอร์เบียและมอนเตเนโกร) ในขนาด 1 ก./ตร.ซม. ของแผล วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 3 สัปดาห์ และกลุ่มควบคุมที่ทำแผลด้วยน้ำเกลือ พบว่าขี้ผึ้งสารสกัดดอกดาวเรืองฝรั่ง มีผลเร่งการหายของแผล โดยทำให้ขนาดพื้นที่ของแผลลดลงมากกว่าเมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม (ลดลง 41.71% และ 14.52% ตามลำดับ) มีการสร้างเนื้อเยื่อบุผิว (epithelialization) มากกว่า และไม่พบผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย (Duran et al, 2005)
การศึกษาในผู้ป่วยที่ได้รับการฉายรังสีหลังการผ่าตัดมะเร็งเต้านม จำนวน 254 คน โดยแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาขี้ผึ้งซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดด้วยปิโตรเลียม เจลลี่(petroleum jellyextract) จากส่วนเหนือดินของดาวเรืองฝรั่ง 20% (ตัวอย่างจากบริษัท Boiron จำกัด, ประเทศฝรั่งเศส) และกลุ่มที่ให้ทายา trolamine(ยาทาเฉพาะที่ซึ่งแนะนำให้ใช้ระหว่างการรักษาด้วยการฉายรังสี) บริเวณผิวหนังที่โดนรังสี ตั้งแต่เริ่มต้นการฉายรังสี วันละ 2 ครั้ง หรือมากกว่า ขึ้นอยู่กับการอักเสบของผิวหนังและอาการปวด จนกระทั่งจบการรักษา ประเมินภาวะแทรกซ้อนจากการฉายรังสีด้วยแบบประเมินRTOG พบว่าผู้ป่วยที่ใช้ขี้ผึ้งสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง เกิดอาการผิวหนังอักเสบน้อยกว่ากลุ่มที่ใช้ยาtrolamine และมีการหยุดพักการฉายรังสี (treatment interruption) น้อยกว่า ขี้ผึ้งสารสกัดดาวเรืองฝรั่งมีผลลดอาการปวดจากการฉายรังสี และไม่ทำให้เกิดอาการแพ้ ขณะที่ผู้ป่วยบางรายซึ่งใช้ยาtrolamine จะเกิดอาการคันและลมพิษ ผู้ป่วยมีความพึงพอใจในการใช้ขี้ผึ้งสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง แม้ว่าจะมีความยุ่งยากในการใช้มากกว่า(46)
การศึกษาในหญิงคลอดบุตรครั้งแรกที่ต้องผ่าคลอด จำนวน 72 คน อายุ 20-35 ปี แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาแผลด้วยขี้ผึ้งที่มีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรอัลกอฮอล์(hydroalcoholic extract) จากดาวเรืองฝรั่ง 2% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน) วันละ 2 ครั้ง (ทุก 12 ชม.) เป็นเวลา 10 วัน เปรียบเทียบผลกับกลุ่มควบคุม ประเมินผลการรักษาด้วยแบบประเมินลักษณะแผลฝีเย็บหลังคลอด (REEDA scale) พบว่าขี้ผึ้งสารสกัดดาวเรืองฝรั่งมีผลรักษาแผลผ่าตัดคลอดได้ โดยทำให้แผลหายได้เร็วกว่าเมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม (47)
การศึกษาผลการรักษาแผลฝีเย็บของดาวเรืองฝรั่งและว่านหางจระเข้ ในหญิงที่คลอดบุตรครั้งแรกจำนวน 111 คน โดยแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาขี้ผึ้งดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืช ชนิดของสารสกัด และความเข้มข้นที่ใช้ในผลิตภัณฑ์), กลุ่มที่ให้ทาขี้ผึ้งว่านหางจระเข้ (ไม่ระบุส่วนของพืชชนิดของสารสกัด และความเข้มข้นที่ใช้ในผลิตภัณฑ์) (ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน) โดยทาขี้ผึ้งทั้ง 2 ชนิด ขนาด 3 ซีซี บริเวณฝีเย็บ ทุก 8 ชม. เปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมที่ให้ทายาเบตาดีน (betadine) ทุก 4 ชม.เป็นเวลา 5 วัน ประเมินผลการรักษาด้วยแบบประเมินREEDA scaleพบว่าขี้ผึ้งดาวเรืองฝรั่งและขี้ผึ้งว่านหางจระเข้มีผลช่วยเร่งการหายของแผลภายใน 5 วันหลังคลอด โดยลดอาการบวม แดง ห้อเลือด และทำให้แผลติดกันดีมากกว่า เมื่อเทียบกับยาเบตาดีน แต่สิ่งคัดหลั่งที่ออกมาจากแผลไม่แตกต่างกัน (48)
การศึกษาในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับการฉายรังสี จำนวน 411 คน แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาครีมซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง 10% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้และชนิดของสารสกัด, ตัวอย่างจากบริษัท Weleda AG, ประเทศสวีเดน) และกลุ่มที่ให้ทาครีม Essex®(เป็น aqueous cream ที่แนะนำให้ใช้ทาผิวบริเวณที่ถูกรังสี) โดยทาครีม วันละ 2 ครั้ง ตั้งแต่เริ่มการฉายรังสี จนถึง 2 สัปดาห์ หลังจากการฉายรังสีครั้งสุดท้าย หรือจนกว่าผิวที่อักเสบจะหายดี พบว่าครีมทั้ง 2 ชนิด ให้ผลในการรักษาภาวะแทรกซอนของผิวหนัง(severe acute radiation skin reactions) บริเวณที่ไดรับรังสีรักษาได้ไม่แตกต่างกัน (49)
การศึกษาในผู้ป่วยเบาหวานซึ่งมีแผลที่เท้า จำนวน 41 คน อายุ 18-90 ปี โดยให้พ่นบริเวณแผลด้วยสเปรย์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรไกลโคลิก(hydroglycolic extract) จากดอกดาวเรืองฝรั่ง4% (Plenusdermax®, ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) ขนาด 0.018 มล./ตร.ซม. วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 30 สัปดาห์ พบว่า 78% ของผู้ป่วย บาดแผลจะหายโดยสมบูรณ์ หลังจาก 30 สัปดาห์ของการรักษาเวลาเฉลี่ยในการรักษาคือ 15.5±6.7 สัปดาห์ จำนวนแผลติดเชื้อ และแผลที่มีกลิ่นเหม็นลดลง เมื่อประเมินลักษณะพื้นแผล (wound bed) พบว่าปริมาณสิ่งคัดหลั่ง (exudate)เนื้อตายสีเหลืองหรือสีขาว (fibrin slough) และเนื้อตายแข็ง สีดำ สีน้ำตาล (necrotic tissue) ลดลง และไม่พบอาการข้างเคียงที่เป็นอันตราย (50)
เมื่อให้ผู้ป่วยที่มีแผลกดทับ จำนวน 41 คน พ่นบริเวณแผลด้วยสเปรย์ซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรไกลโคลิกจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 4% (Plenusdermax®, ตัวอย่างจากประเทศบราซิล)วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 30 สัปดาห์ หรือจนกระทั่งแผลหาย พบว่ามีผู้ป่วย88%ที่แผลหายสนิทดี หลังจาก 30 สัปดาห์ของการรักษา เวลาเฉลี่ยที่ใช้ในการรักษาแผล คือ 12.5±7.8 สัปดาห์และไม่พบผลข้างเคียงที่เป็นอันตรายตลอดการรักษา (51)
3 การศึกษาเกี่ยวกับริมฝีปากและช่องปาก
3.1 น้ำยาบ้วนปาก (L001)
การศึกษาผลของน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของสารสกัด70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 2% (ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน) ในผู้ป่วยมะเร็งศีรษะและคอที่ได้รับการฉายรังสี จำนวน 40 คน โดยให้กลั้วปาก วันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 5 มล.อย่างน้อย 1 นาที เป็นเวลา 7 สัปดาห์เปรียบเทียบกับกลุ่มที่ได้รับน้ำยาบ้วนปากหลอก (placebo) ประเมินผลโดยใช้แบบประเมินภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ (Oral mucositis assessment scale; OMAS)พบว่าน้ำยาบ้วนปากสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง สามารถลดความรุนแรงของภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบของผู้ป่วยในระหว่างที่ได้รับการฉายรังสีได้ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม (52)
การศึกษาในผู้ป่วยที่ต้องถอนฟันกรามซี่ที่สามบนซึ่งเป็นฟันคุด (unerupted maxillary third molars) จำนวน 18 คน แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ใช้น้ำยาบ้วนปากซึ่งมีส่วนผสมของทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง 1% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากประเทศบราซิล), กลุ่มที่ใช้น้ำยาบ้วนปากซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัด 50% เอทานอลจากใบชา 25%, กลุ่มที่ใช้น้ำยาบ้วนปากchlorhexidinedigluconate 0.12% และกลุ่มควบคุม ซึ่งไม่ได้ใช้น้ำยาบ้วนปากโดยหลังจากการถอนฟันให้ผู้ป่วยบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปาก 15 มล. เป็นเวลา 30 วินาที หลังการแปรงฟันวันละ 2 ครั้ง (เช้าและกลางคืน) เป็นเวลา 7 วัน พบว่าน้ำยาบ้วนปากทั้ง 3 ชนิด มีผลลดจำนวนของเชื้อจุลินทรีย์ที่เกาะติดบนวัสดุเย็บแผลได้ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม ซึ่งน้ำยาบ้วนปากchlorhexidinedigluconateจะมีประสิทธิภาพในการต้านเชื้อจุลินทรีย์ได้ดีกว่าน้ำยาบ้วนปากซึ่งมีส่วนผสมของทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่งและสารสกัดจากใบชา (53)
การศึกษาในผู้ป่วยที่เป็นโรคเหงือกอักเสบจำนวน 240 คน แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ใช้น้ำยาบ้วนปากซึ่งเตรียมโดยนำทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากบริษัท The Alpha Home Pharmacy, ประเทศอินเดีย) 2 มล. มาเจือจางด้วยน้ำกลั่น 6 มล. บ้วนปากวันละ 2 ครั้ง ในตอนเช้าและเย็น เป็นเวลา 6 เดือน และกลุ่มควบคุมซึ่งให้บ้วนปากด้วยน้ำกลั่น 8 มล. ประเมินผลจากค่าดัชนีคราบจุลินทรีย์(plaque index, PI), ดัชนีสภาพเหงือก (gingival index, GI), ดัชนีการมีเลือดออกของเหงือก (sulcus bleeding index, SBI) และดัชนีอนามัยช่องปากอย่างง่าย (oral hygiene index-simplified, OHI-S) ที่เวลาเริ่มต้น (baseline), 3 เดือน และ 6 เดือน พบว่ากลุ่มที่ใช้น้ำยาบ้วนปากทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง ค่า PI, GI, SBI และOHI-Sจะลดลงมากกว่า เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม แสดงว่าน้ำยาบ้วนปากทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่งมีประสิทธิภาพในการลดคราบจุลินทรีย์และลดการอักเสบของเหงือกในผู้ป่วยที่เป็นโรคเหงือกอักเสบได้ (54)
การศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
1 การศึกษาเกี่ยวกับเส้นผมและหนังศีรษะ
1.1 ฤทธิ์ป้องกันผมหงอก (H006)
การทดสอบฤทธิ์ของสาร 28-O-β-D-glucopyranosyl-oleanolic acid 3-O-β-D-glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (CS1) และ oleanolic acid 3-O-β-D-glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (CS2) ที่แยกได้จากเมล็ดดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอียิปต์)ในเซลล์ melanoma B16 พบว่าสาร CS2 ความเข้มข้น 5, 10 และ 20 มคก./มล. มีฤทธิ์กระตุ้นการสร้างเมลานินในเซลล์ได้ ขณะที่สาร CS1 ไม่มีผล (13)
2 การศึกษาเกี่ยวกับผิวกาย
2.1 ทำให้ผิวขาว (S001)
การทดสอบฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเมลานินในเซลล์ melanoma B16F1 ของส่วนสกัดด้วยเอทิลอะซีเตท ซึ่งแยกได้จากสารสกัด 50% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศเกาหลี) พบว่าส่วนสกัดความเข้มข้น 6.3-50 มคก./มล. มีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเมลานินได้ โดยฤทธิ์จะแปรผันตามความเข้มข้น เมื่อวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมีของส่วนสกัดด้วยเอทิลอะซีเตท พบว่าประกอบด้วย dihydroferulic acid, scopoletin, isorhamnetin 3-O-(2-O-rhamnosyl-glucoside), kaempferol-3-O-coumaroylgluco-side, isorhamnetin 3-O-α-D-xylopyranosyl-(1→2)-β-D-glucopyranoside และ isorhamnetin 3-O-(6-O-rhamnosyl-glucoside) (23)
2.2 ทำให้ผิวชุ่มชื้น (S004)
การทดสอบฤทธิ์ของสาร 28-O-β-D-glucopyranosyl-oleanolic acid 3-O-β-D-glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (CS1) และ oleanolic acid 3-O-β-D-glucopyranosyl (1→3)-β-D-glucopyranosiduronic acid (CS2) ที่แยกได้จากเมล็ดดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอียิปต์)ในเซลล์human dermal fibroblasts พบว่าสาร CS1ความเข้มข้น 25 และ 50 มคก./มล. มีฤทธิ์กระตุ้นการสร้างกรดไฮยาลูรอนิก (hyaluronic acid) ได้ และไม่เป็นพิษต่อเซลล์ ขณะที่สาร CS2ไม่มีผล (13)
2.3 ต้านสิวบนผิวกาย (S005)
สารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) ซึ่งเตรียมโดยการแช่สกัดด้วยความเย็น (cold maceration)และส่วนสกัดที่แยกได้จากสารสกัดเอทานอล ได้แก่ ส่วนสกัดด้วยไดคลอโร-มีเทน และส่วนสกัดด้วยเฮกเซน มีฤทธิ์ต้านเชื้อStaphylococcus aureus โดยค่าความเข้มข้นตํ่าสุดที่ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย (MIC)ของสารสกัดเอทานอล ส่วนสกัดด้วยไดคลอโรมีเทน และส่วนสกัดด้วยเฮกเซนเท่ากับ 0.39, 4.37 และ 0.19 มก./มล.ตามลำดับ (55)
สารสกัดไฮโดรไกลโคลิกจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุวิธีการสกัด, ตัวอย่างจากบริษัทGreentech ประเทศฝรั่งเศส) ความเข้มข้น 15 มคล./แผ่นมีฤทธิ์ต้านเชื้อ S. aureus โดยมีค่าของโซนใส (inhibition zones) เท่ากับ 8.0±1.1 มม. (56)
น้ำมันหอมระเหยจากดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากประเทศโรมาเนีย; voucher specimens: VSNH.BUASTM-71)ซึ่งสกัดด้วยวิธีการกลั่นด้วยไอน้ำ (steam distillation) ความเข้มข้น 5, 10, 15 และ 20 มคล./แผ่น มีฤทธิ์ต้านเชื้อ S. aureusโดยค่าของโซนใส เท่ากับ 8.8±0.27, 10.41±0.44, 11.26±0.50 และ 13.19±0.49 มม. ตามลำดับ ซึ่งสารสำคัญหลักที่พบมากในน้ำมันหอมระเหย คือ δ-cadinene (31.48%) และγ-muurolene (19.5%) (31)
2.4 ต้านอนุมูลอิสระ (S006)
สารสกัดจากดอกของดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศโคลอมเบีย) ซึ่งสกัดโดยใช้ตัวทำละลายต่างๆ ได้แก่ เฮกเซน, เอทิลอะซีเตท, 75%-25% อะซีโตน และน้ำ และใช้คลื่นเสียงความถี่สูง (sonication) เป็นเวลา 45 นาที ที่อุณหภูมิ 30±5 oC มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี oxygen radical absorbance capacity (ORAC) และ ferric reducing antioxidant power (FRAP) โดยสารสกัด 25% อะซีโตน จะมีฤทธิ์ดีที่สุดโดยมีความสามารถในการต้านอนุมูลอิสระ (ORAC และ FRAP values) เท่ากับ 965.60±5.53 และ 159.57±6.98 ไมโครโมล Trolox equivalent (TE)/ก. สารสกัดตามลำดับ (57)
สารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย)เตรียมโดยการแช่สกัด(maceration) ในห้องมืด ที่อุณหภูมิห้อง และเขย่าสารสกัดทุกวัน เป็นเวลา 2 สัปดาห์ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี superoxide radical scavenging, hydroxyl radical scavenging, lipid peroxidation inhibition, 1,1-diphenyl-2-picrylhy-drazyl radical scavenging (DPPH), 2,2′-azinobis-(-ethyl-benz-thiazoline-6-sulfonic acid) (ABTS)และ nitric oxide radical scavenging โดยค่าความเข้มข้นของสารสกัดที่ต้านอนุมูลอิสระได้ครึ่งหนึ่ง (IC50 )ของแต่ละวิธีการทดสอบ เท่ากับ 500, 480, 2,000, 100, 6.5 และ 575 มคก./มล. ตามลำดับ นอกจากนี้ยังพบว่าสารสกัดความเข้มข้น 10-150 มคก./มล. มีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างไนตริกออกไซด์ในเซลล์ macrophages ของหนูเม้าส์ที่ถูกกระตุ้นด้วย 5% sodium caseinate ได้ 3.2%-32.6%(58)
สารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน;voucher specimen No. CS_00236) เตรียมโดยแช่สกัด เป็นเวลา 72 ชม. ความเข้มข้น 0.1, 0.2, 0.4, 0.5และ 1%(w/v)มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี FRAP โดยมีค่า FRAP value เท่ากับ 565.5±126.5, 1059.2±305.1, 1714.3±318.5, 1877.3±381.8 และ 2353.4±56.5 ไมโครโมลาร์Fe2+ equivalentตามลำดับ(52)
สารสกัด 50% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) เตรียมโดยการแช่สกัด ที่อุณหภูมิ 25 oC เป็นเวลา 5 วันมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH, lipid peroxidation assay และ superoxide radical scavenging โดยค่า IC50ของการทดสอบทั้ง 3 วิธี เท่ากับ 97.1±2.1, 350.0±13.1 และ 4.4±0.9 มคก./มล. ตามลำดับปริมาณของสารฟีนอลิกรวมและสารฟลาโวนอยด์รวมในสารสกัด เท่ากับ 28.6±2.3 และ18.2±0.5 มก./ก. ตามลำดับ ซึ่งสารฟลาโวนอยด์ที่พบในสารสกัด คือ rutin (1.6 มก./ก.)และ narcissin (12.2 มก./ก.) (26)
การทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของชาดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศสเปน)เตรียมโดยการชงด้วยน้ำต้มสุก 200 มล. ตั้งทิ้งไว้ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา5 นาที ความเข้มข้น 5 มก./มล. และสารสกัด 80% เมทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง เตรียมโดยการกวน (stirring) อัตราเร็ว 150 รอบ/นาที ที่อุณหภูมิ 25 oC เป็นเวลา 1 ชม.ความเข้มข้น 20มก./มล.พบว่าชาและสารสกัด 80% เมทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระได้ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH, FRAP, β-carotene bleching inhibition และ TBARS inhibition โดยค่าความเข้มข้นที่ทำให้จำนวนของอนุมูลอิสระลดลงครึ่งหนึ่ง (EC50)ของชาดอกดาวเรืองฝรั่ง เท่ากับ 6.5±0.1, 2.61±0.04, 0.91±0.04 และ 2.9±0.1 มก./มล. ตามลำดับ และค่าEC50 ของสารสกัด 80% เมทานอล เท่ากับ 4.6±0.1, 0.82±0.03, 2.17±0.02 และ 1.21±0.01มก./มล. ตามลำดับเมื่อเทียบกับโทรลอกซ์ (Trolox) ที่มีค่า EC50เท่ากับ 42, 41, 18และ 23มคก./มล. ตามลำดับซึ่งสารเคมีที่พบในชาและสารสกัด 80% เมทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง ได้แก่ caffeic acid hexoside, 5-O-caffeoylquinic acid, isorhamnetin-3-O-glucoside,isorhamnetin-3-O-neohesperidoside, iso-rhamnetin-3-O-rhamno-sylrutinoside, isorhamnetin-3-O-rutinoside, quercetin-3-O-(6′′-acetyl)-glucoside,quercetin-3-O-rutinoside, quercetin-3-O-rhamnosylrutinoside,quercetin-O-pentosylhexoside(16)
สารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง C5 และ C6 (ไม่ระบุชนิดของสารสกัด, ตัวอย่างจากบริษัท Jurlique International, ประเทศออสเตรเลีย)ความเข้มข้น 1-5% มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH โดยมีค่า IC20เท่ากับ 4.3% และ 3.7% ตามลำดับ และการทดสอบในเซลล์ keratinocyte(HaCaT) ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดภาวะเครียดออกซิเดชัน (oxidative stress) ด้วย hydrogen peroxide (H2O2)พบว่าสารสกัดทั้ง 2 ชนิด ความเข้มข้น 0.125, 0.5,1, 2 และ 5% มีผลปกป้องเซลล์จากการถูกทำลายด้วย H2O2ได้ (59)
สารสกัดจากดอกและใบดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศตุรกี, voucher specimens: GUE 2972) เตรียมโดยการสกัดด้วยตัวทำละลายต่างๆ ได้แก่ เฮกเซน, ไดคลอโรมีเทน, อะซีโตน, เอทิลอะซีเตท, เมทานอล และน้ำ (ไม่ระบุวิธีการสกัด) ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 2 วัน ความเข้มข้น 250, 500 และ 1,000 มคก./มล. มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระได้ โดยสารสกัดเฮกเซนจากใบ ความเข้มข้น 1,000 มคก./มล. มีฤทธิ์ดีที่สุด เมื่อทดสอบด้วยวิธี ferric ion-chelating capacity และ FRAP ขณะที่สารสกัดอะซีโตนจากใบ ความเข้มข้น 1,000 มคก./มล. มีฤทธิ์ดีที่สุดเมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH(60)
สารสกัด 70% เมทานอลจากดอกและใบดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศตูนิเซีย)เตรียมโดยการเขย่า(agitation) ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 24 ชม. มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH และ FRAP โดยค่า IC50ของสารสกัดจากดอก, ใบ และสาร butylated hydroxytoluene (BHT) เท่ากับ 0.35, 0.57 และ8.11 มก./มล. ตามลำดับ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH และค่า FRAP valueของสารสกัดจากดอก, ใบ และสาร BHT เท่ากับ28.37, 17.68 และ 1.22 มิลลิโมลาร์TE/ก. สารสกัด ตามลำดับ และพบว่าสารเคมีที่เป็นองค์ประกอบหลักในสารสกัด ได้แก่ rutin, quercetin-3-O-glucoside, scopoletin-7-O-glucoside, isorhamnetin-3-O-glucoside และ gallic acid (19)
สารสกัดจากใบดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย)เตรียมโดยการสกัดด้วยตัวทำละลายต่างๆได้แก่ ปิโตรเลียมอีเทอร์, เอทิลอะซีเตท, เมทานอล, 50% เมทานอล และน้ำ ด้วยเครื่อง Soxhlet apparatus มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH โดยมีค่า IC50เท่ากับ 250.16±1.57, 16.00±0.57, 27.66± 1.20, 27.33±1.86 และ 175.83±1.35 มคก./มล. ตามลำดับซึ่งสารสกัดเอทิลอะซีเตท, เมทานอลและ 50% เมทานอล จะมีฤทธิ์ดีกว่า เมื่อเทียบกับวิตามินซี และสาร quercetin (IC5075.66±1.52 และ 55.00±0.77 มคก./มล. ตามลำดับ) นอกจากนี้สารสกัดยังมีฤทธิ์ในการยับยั้งไนตริกออกไซด์ โดยมีค่า IC50เท่ากับ 23.00±0.85, 47.00±0.57, 55.00±1.23, 152.33±0.84 และ 73.66±1.05 มคก./มล. ตามลำดับ (61)
สารสกัดจากทั้งต้นดาวเรืองฝรั่ง(ตัวอย่างจากประเทศปากีสถาน) เตรียมโดยแช่ (soaked) ตัวอย่างในเมทานอล เป็นเวลา 15 วัน ที่อุณหภูมิห้องความเข้มข้น 0.125, 0.25 และ 0.5 มก./มล. มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดสอบด้วยวิธี nitric oxide scavenging โดยสามารถยับยั้งไนตริกออกไซด์ได้ 16.17, 22.07 และ 26.10% ตามลำดับ ซึ่งมีฤทธิ์น้อยกว่าเมื่อเทียบกับวิตามินซีที่ความเข้มข้นเดียวกัน (ยับยั้งได้ 24.34, 26.28 และ 26.50% ตามลำดับ) (62)
การศึกษาฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) เตรียมโดยการแช่สกัดในห้องมืด ที่อุณหภูมิห้อง และเขย่าสารสกัดทุกวัน เป็นเวลา 2 สัปดาห์ ทดสอบในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการสร้าง superoxide radical ในเซลล์ macrophages ด้วยสาร Phorbol-12-myristate-13-acetate โดยป้อนสารสกัด ขนาด 100 และ 250 มก./กก. พบว่าสารสกัดมีผลยับยั้งการสร้างsuperoxide ได้ 12.6% และ 38.7% ตามลำดับ และการป้อนหนูเม้าส์ด้วยสารสกัด ขนาด 50, 100 และ 250 มก./กก. เป็นเวลา 30 วัน พบว่าสารสกัดมีผลเพิ่มระดับของเอนไซม์ต้านออกซิเดชัน ได้แก่catalase, glutathione reductase และ glutathione ในเลือดและตับของหนูได้ (58)
ครีมที่มีส่วนผสมของน้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 4% และ 5%(ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย; voucher specimen No. IFTM/Pharmacog/Auth/10/2) ซึ่งสกัดน้ำมันหอมระเหยด้วยวิธีการกลั่นด้วยน้ำ โดยใช้เครื่อง Clavenger’s apparatusเมื่อนำมาทดสอบในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำด้วยฉายรังสียูวีบีที่ผิวหนัง โดยให้ทาครีม ขนาด 2 มก/ตร.ซม./วัน ก่อนการฉายรังสี 30 นาที ทดสอบนาน 1 เดือนเปรียบเทียบผลกับกลุ่มควบคุม พบว่าครีมน้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ โดยลดระดับของ malonyldialdehyde, เพิ่มระดับของเอนไซม์ catalase, superoxide dismutase และ glutathione นอกจากนี้ยังเพิ่มระดับของ ascorbic acid และโปรตีนรวมในเนื้อเยื่อผิวด้วยโดยสารเคมีที่เป็นองค์ประกอบหลักในน้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง คือ 1,8-cineole และ α-pinene (38)
2.5 ทำให้ผิวอ่อนเยาว์ (S007)
สารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศโคลอมเบีย) ซึ่งสกัดโดยใช้ตัวทำละลายต่างๆ ได้แก่ เฮกเซน, เอทิลอะซีเตท, 100%, 75%, 50%, 25% อะซีโตน และน้ำ และใช้คลื่นเสียงความถี่สูง (sonication) เป็นเวลา 45 นาที ที่อุณหภูมิ 30±5 oC เมื่อนำมาทดสอบฤทธิ์ในการยับยั้งเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการแก่ของผิว ได้แก่ collagenase, elastaseและ hyaluronidase พบว่าสารสกัดเฮกเซน, เอทิลอะซี-เตท, 100%, 75% อะซีโตน และน้ำ ความเข้มข้น 100 มคก./มล.มีฤทธิ์อ่อนในการยับยั้งเอนไซม์hyaluroni- daseโดยเปอร์เซ็นต์การยับยั้ง(% inhibition) เท่ากับ 1.30-3.39%ขณะที่สารสกัด 50% และ 25% อะซี-โตน ไม่มีผล สารสกัด 75% อะซีโตน ความเข้มข้น 250 มคก./มล. มีฤทธิ์อ่อนในการยับยั้งเอนไซม์ elastase(ยับยั้งได้ 1.57%) ขณะที่สารสกัดอื่นๆ ไม่มีผล และสารสกัดทุกชนิดที่ความเข้มข้น 100 มคก./มล. ไม่มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์collagenase (57)
สารสกัด 50% เมทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย; voucher specimen No. BKY-M100) เตรียมโดยการสกัดด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (sonication) เป็นเวลา 30 นาที ที่ความเข้มข้น 50 มคก./มล. มีฤทธิ์อ่อนในการยับยั้งเอนไซม์ elastase โดยมีเปอร์เซ็นต์การยับยั้งเท่ากับ 15% (63)
การศึกษาผลของสารสกัด 50% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) เตรียมโดยการแช่สกัดที่อุณหภูมิ 25 oC เป็นเวลา 5 วัน ในหนูเม้าส์ไร้ขนที่ถูกกระตุ้นให้เกิดภาวะเครียดออกซิเดชัน ด้วยรังสี UVB โดยแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ป้อนสารสกัดขนาด 150, 300 และ 600 มก./กก.ที่เวลา 18 ชม. และ 30 นาที ก่อนการฉายรังสี เปรียบเทียบผลกับกลุ่มควบคุม พบว่าสารสกัดทุกขนาดมีผลเพิ่มระดับของglutathioneที่ลดลงเนื่องจากรังสี UVB ได้ โดยกลุ่มที่ได้สารสกัดในขนาด 150 และ 300 มก./กก. มีปริมาณของ glutathioneใกล้เคียงกับกลุ่มควบคุมที่ไม่ได้ถูกฉายรังสีนอกจากนี้สารสกัดยังมีผลเพิ่มระดับของเอนไซม์ matrix metalloproteinases 2 และ 9 (MMP-2, MMP-9)ซึ่งอาจเป็นประโยชน์ต่อการรักษาแผลและการสร้าง procollagen แสดงว่าสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่งมีฤทธิ์ในการปกป้องผิวจากการทำลายด้วยรังสี UV และอาจกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนของผิวได้(26)
2.6 กันแดด (S008)
น้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) ซึ่งสกัดด้วยวิธีการกลั่นด้วยน้ำ โดยใช้เครื่อง Clavenger’s apparatusเมื่อนำมาเตรียมเป็นตำรับครีมที่มีส่วนผสมของน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่ง 5% จากนั้นทดสอบฤทธิ์ในการป้องกันแสงแดด โดยการวัดค่า sun protection factor (SPF) ด้วยเครื่อง UV-Vis spectrophotometer พบว่าครีมน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่งมีฤทธิ์ป้องกันแสงแดดได้ โดยมีค่า SPF เท่ากับ 14.84±0.16เมื่อวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมี พบว่าสารหลักที่พบมากในน้ำมันหอมระเหย ได้แก่trans-β-ocimene, dihydrotagetone, cis-tagetone, Artemisia ketone, neo-alloocimene, limonene และ verbenone (39)
2.7 ต้านการอักเสบ (S014)
สารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุชนิดของสารสกัด, ตัวอย่างจากบริษัท Acofarma, ประเทศสเปน) ความเข้มข้น 16-147 มคล./มล. มีฤทธิ์ต้านการอักเสบได้ เมื่อทดสอบในเซลล์ macrophage RAW 264.7 ที่ถูกกระตุ้นด้วยสารlipopolysaccharide (LPS) ซึ่งฤทธิ์จะแปรผันตามความเข้มข้น โดยสารสกัดที่ความเข้มข้น 147 มคล./มล. สามารถยับยั้งการสร้างไนตริกออกไซด์ได้ 50%(64)
สารสกัด 70% เอทานอลจากใบดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) เตรียมโดยการเขย่าด้วยเครื่อง orbital shaker อัตราเร็ว 110 รอบต่อนาที ที่อุณหภูมิ 30 oC เป็นเวลา 24 ชม. มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ cyclooxygenase-1 (COX-1) โดยมีค่า IC50เท่ากับ 0.1 มคก./มล.ซึ่งเทียบเท่ากับยา indomethacin (IC50 0.1 มคก./มล.) (65)
การศึกษาฤทธิ์ต้านการอักเสบของสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย; voucher specimen No. Co05) เตรียมโดยการแช่สกัดด้วยเอทานอล ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 2 สัปดาห์ ในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่อุ้งเท้าด้วยคาราจีแนน (carrageenan) และเด็กซ์แทรน (dextran) โดยป้อนสารสกัด ขนาด 250 และ 500 มก./กก. ก่อนเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบ 1 ชม. พบว่าสารสกัดทั้ง 2 ขนาด สามารถยับยั้งการบวมของอุ้งเท้าหนูจากการเหนี่ยวนำด้วยคาราจีแนนได้ 50.6%และ 65.9% ตามลำดับ และยับยั้งการบวมของอุ้งเท้าหนูจากการเหนี่ยวนำด้วยเด็กซ์แทรนได้41.9และ 42.4% ตามลำดับ การทดสอบในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่อุ้งเท้าด้วยฟอร์มาลินโดยป้อนสารสกัด ขนาด 250 และ 500 มก./กก. เป็นเวลา 6 วัน พบว่ามีผลยับยั้งการบวมได้ 32.9% และ 62.3% ตามลำดับ การทดสอบในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วยการฉีดสาร LPS เมื่อป้อนสารสกัด ขนาด 50, 100 และ 250 มก./กก.พบว่ามีผลยับยั้งการสร้าง tumor necrosis factor-α (TNF-α) ในเซลล์ macrophage และลดระดับของไซโตไคน์ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ ได้แก่ interleukin-1β (IL-1β), IL-6, TNF-α, interferon-γ(INF-γ) และ C-reactive protein ในเลือดของหนูนอกจากนี้สารสกัดที่ขนาด 100 และ 250 มก./กก. ยังมีผลยับยั้งการแสดงออกของยีนของเอนไซม์ COX-2 (66)
การศึกษาองค์ประกอบทางเคมีของสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอิตาลี) ที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบด้วยหลักการbioassay-oriented fractionation โดยสกัดดอกดาวเรืองฝรั่งด้วยคาร์-บอนไดออกไซด์ (CO2) ที่อุณหภูมิ50oC ความดัน350 บาร์ จากนั้นนำสารสกัดไปแยกต่อด้วยวิธี Vacuum liquid chromatography และ Medium pressure liquid chromatography ตามสัดส่วนความมีขั้วของตัวทำละลาย ทำการทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบของส่วนสกัดที่ได้ จากนั้นนำส่วนสกัดที่มีฤทธิ์ดีที่สุดมาแยกสารบริสุทธิ์ด้วยวิธีHPLC และทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบของสาร ซึ่งจะทดสอบฤทธิ์ในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่หูด้วยน้ำมันละหุ่งพบว่าสารที่มีฤทธิ์ต้านการอักเสบในสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง คือ สารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ ประกอบด้วย arnidiol, faradiol, faradiol monoester, α-amyrin, β-amyrin, lupeol, ψ-taraxasterol, taraxasterol และ calenduladiol โดยสารfaradiol ขนาด 120 มคก./ตร.ซม.และสาร lupeol ขนาด 240 มคก./ตร.ซม. สามารถต้านการอักเสบได้ดีกว่าเมื่อเทียบกับยาindomethacin ขนาด 50 มคก./ตร.ซม.โดยยับยั้งการบวมได้ 73.5%, 57.3% และ 47.1%ตามลำดับ) ขณะที่สาร ψ-taraxasterol ขนาด 120 มคก./ตร.ซม. จะให้ผลเทียบเท่ากับยา indomethacin (ยับยั้งได้ 47.1%) (6)
การศึกษาฤทธิ์ต้านการอักเสบของสารfaradiol-3-myristic acid ester, faradiol-3-palmitic acid ester และψ-taraxasterol ซึ่งแยกจากสารสกัดไดคลอโรมีเทนจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศออสเตรีย, voucher specimens; CAL1061-1064/93) ในหนูเม้าส์ที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่หูด้วยน้ำมันละหุ่งโดยทาสารทั้ง 3 ชนิด ขนาด 240 และ 480 มคก./ตร.ซม. ที่ด้านในของหูเปรียบเทียบผลกับสารfaradiol และยาindomethacin พบว่าสารทั้ง 3 ชนิด มีฤทธิ์ลดการบวมของหูหนูได้ ซึ่งเปอร์เซ็นต์การยับยั้งของสาร faradiol-3-myristic acid ester, faradiol-3-palmitic acid ester และψ-taraxasterol ที่ขนาด 480 มคก./ตร.ซม. เท่ากับ 65%, 66% และ 86% ตามลำดับ ขณะที่สาร faradiol ขนาด 120 มคก./ตร.ซม. และยาindomethacin ขนาด 100 มคก./ตร.ซม. สามารถยับยั้งได้ 73% และ 75% ตามลำดับ (9)
สารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ที่แยกได้จากสารสกัดเมทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอียิปต์) ได้แก่ calendulaglycoside A (1), calendulaglycoside A 6′-O-n-methyl ester (2), calen-dulaglycoside A 6′-O-n-butyl ester (3), calendulaglycoside B (4), calendulaglycoside B 6′-O-n-butyl ester (5), calendulaglycoside C (6), calendulaglycoside C 6′-O-n-methyl ester (7), calen-dulaglycoside C 6′-O-n-butyl ester (8) และ calenduloside F 6′-O-n-butyl ester (9) มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ เมื่อทดสอบโดยการทาที่หูของหนูเม้าส์ซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่หูด้วยสาร 12-O-tetra-decanoylphorbol-13-acetate (TPA) โดยมีขนาดของสารที่ต้านการอักเสบได้ 50% (ID50)อยู่ระหว่าง 0.05-0.32 มก./หู ซึ่งสาร 2-5, 8 และ 9 จะมีฤทธิ์ต้านการอักเสบได้ดีที่สุด (ID50 0.05-0.07 มก./หู) และมีฤทธิ์ดีกว่าเมื่อเทียบกับยา indomethacin(ค่า ID50 0.3 มก./หู) แต่น้อยกว่าเมื่อเทียบกับยา hydro-cortisone (ID50 0.03 มก./หู) (8)
2.8 รักษาแผล (S015)
การศึกษาฤทธิ์รักษาแผลของสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง(ตัวอย่างจากประเทศเยอรมนี) เตรียมโดยสกัดด้วยเฮกเซนที่อุณหภูมิ 70 oC เป็นเวลา 8 ชม. (สารสกัดเฮกเซน), สกัดด้วยด้วยเอทานอลที่อุณหภูมิ 80 oC เป็นเวลา 8 ชม. (สารสกัดเอทานอล) ด้วยเครื่อง Soxhlet apparatus และแช่สกัด (maceration)ด้วยน้ำที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 14 ชม. (สารสกัดน้ำ) โดยศึกษาผลต่อการเพิ่มจำนวน(proliferation)และการเคลื่อนที่ของเซลล์ (migration) ด้วยวิธี Scratch assay ซึ่งเป็นวิธีการสร้างแผลจำลองบนโมโนเลเยอร์ของเซลล์ด้วยไมโครปิเปตต์ทิป (micropipette tip) ทดสอบในเซลล์human immortalized keratinocytes พบว่าสารสกัดเฮกเซน, เอทานอล และน้ำ ความเข้มข้น 10 มคก./มล. และสารสกัดน้ำ ความเข้มข้น 50 มคก./มล. ไม่มีผลต่อจำนวนและการเคลื่อนที่ของเซลล์ ขณะที่สารสกัดเฮกเซน และเอทานอล ที่ความเข้มข้น 50 มคก./มล. มีผลลดการเคลื่อนที่ของเซลล์ สารสกัดเฮกเซน และเอทานอล ความเข้มข้น 10 และ 50 มคก./มล.มีฤทธิ์กระตุ้นการทำงานของnuclear factor (NF)-κB และเพิ่มปริมาณและการแสดงออกของยีนIL-8ในเซลล์ human immortalized keratinocytesที่ถูกกระตุ้นให้เกิดการอักเสบด้วย TNF-α ได้ นอกจากนี้สารสกัดเอทานอลความเข้มข้น62.5-500 มคก./มล. และสารสกัดน้ำ ความเข้มข้น 62.5-2,500 มคก./มล. มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์collagenase ในหลอดทดลอง ซึ่งฤทธิ์แปรผันตามความเข้มข้น โดยสารสกัดน้ำความเข้มข้น 500 มคก./มล. และสารสกัดเอทานอลความเข้มข้น 100 มคก./มล. มีฤทธิ์ใกล้เคียงกัน โดยสามารถยับยั้งเอนไซม์ได้ 45.34% และ 44.48% ตามลำดับและการทดสอบในเซลล์ human primary fibroblasts พบว่าสารสกัดเอทานอล ความเข้มข้น 10 และ 50 มคก./มล. มีผลเพิ่มปริมาณของคอลลาเจนในเซลล์ได้แสดงว่าสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง มีฤทธิ์ในการรักษาแผล โดยมีผลต่อระยะที่มีการอักเสบ และระยะการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ ซึ่งเป็นขั้นตอนในกระบวนการหายของแผล (67)
การศึกษาฤทธิ์รักษาแผลของสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศเยอรมนี) เตรียมโดยการสกัดด้วยSoxhlet apparatus โดยใช้เฮกเซนและเอทานอลเป็นตัวทำละลาย ทดสอบด้วยวิธี Scratch assayในเซลล์ไฟโบรบลาสต์ของหนูเม้าส์ (Swiss 3T3 albino mouse fibroblasts) พบว่าสารสกัดเฮกเซน และเอทานอล ความเข้มข้น 1 และ 10 มคก./มล. มีฤทธิ์กระตุ้นการเพิ่มจำนวนและการเคลื่อนที่ของเซลล์ ไฟโบรบลาสต์ได้ ซึ่งสารสกัดทั้ง 2 ชนิดที่ความเข้มข้น 10 มคก./มล. สามารถเพิ่มจำนวนเซลล์ได้ 64.35% และ 70.53% ตามลำดับ สาร faradiol myristate และ faradiol palmitate ซึ่งแยกได้จากดอกดาวเรืองฝรั่ง ความเข้มข้น 10 และ 50 มคก./มล. มีฤทธิ์กระตุ้นการเพิ่มจำนวนและการเคลื่อนที่ของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ได้เช่นกัน โดยสารทั้ง 2 ชนิดที่ความเข้มข้น50 มคก./มล. สามารถเพิ่มจำนวนเซลล์ได้ 73.30% และ 67.54% ตามลำดับ แสดงว่าสารสกัดจากดอกดาวเรืองฝรั่ง มีฤทธิ์ในการกระตุ้นเซลล์ไฟโบรบลาสต์ ซึ่งเป็นขั้นตอนหนึ่งของกระบวนการหายของแผล(12)
ทิงเจอร์ดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) ซึ่งเตรียมโดยการแช่สกัดด้วย 41% เอทา- นอล มีฤทธิ์กระตุ้นการเพิ่มจำนวนของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ 3 ชนิดได้โดยที่ความเข้มข้น 1:100 สามารถเพิ่มจำนวนของเซลล์Swiss albino mouse fibroblast(NIH-3T3)ได้ 143% และที่ความเข้มข้น 1:50 มีผลเพิ่มจำนวนของเซลล์human lung fibroblast(WI-38) และ human primary dermal fibroblast(HDF) ได้ 141% และ 132% ตามลำดับ ที่เวลา 24 ชม. ของการทดสอบ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม แต่ไม่มีผลต่อเซลล์มะเร็ง HeLa ในการทดสอบผลต่อการเคลื่อนที่ของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ด้วยวิธี Scratch assay พบว่าทิงเจอร์ดอกดาวเรืองฝรั่งมีผลกระตุ้นการเคลื่อนที่ของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ NIH-3T3, WI-38และ HDF ได้ โดยมีกลไกการออกฤทธิ์ผ่าน phosphatidylinositol 3-kinase (PI3K) pathway (20)
การศึกษาฤทธิ์รักษาแผลของสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) เตรียมโดยการแช่สกัดในห้องมืด ที่อุณหภูมิห้อง และเขย่าสารสกัดทุกวัน เป็นเวลา 2 สัปดาห์ ในหนูแรทที่ถูกทำให้เกิดแผลไหม้จากความร้อน (thermal burns) โดยป้อนสารสกัด ขนาด 20, 100 และ 200 มก./กก. ก่อนเหนี่ยวนำให้เกิดแผล 24 ชม. และป้อนหลังจากเกิดแผล วันละครั้ง เป็นเวลา 10 วัน เปรียบเทียบผลกับกลุ่มควบคุมที่ไม่ได้รับสารสกัด พบว่าหนูในกลุ่มที่ได้รับสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง มีการหายของแผลดีกว่ากลุ่มควบคุม สารสกัดที่ขนาด 100 และ 200 มก./กก. มีผลเพิ่มปริมาณของ hydroxyproline และ hexosamine ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสร้างคอลลาเจนใน granulation tissue และที่ขนาด 200 มก./กก. มีผลลดระดับของโปรตีน haptoglobin และ orosomucoid ในเลือด ซึ่งเป็นโปรตีนตอบสนองในระยะเฉียบพลัน (acute phase proteins) ที่เพิ่มสูงขึ้นเมื่อมีการอักเสบ สารสกัดมีผลเพิ่มระดับสารและเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการต้านอนุมูลอิสระ ได้แก่glutathione, เอนไซม์ superoxide dismutase และ catalase และลดการเกิดปฎิกิริยาlipid peroxidationในตับ นอกจากนี้ยังมีผลทำให้ค่าของเอนไซม์ ได้แก่ alkaline phosphatase, alanine transaminase และ aspartate transaminase ในตับของหนูลดลง (69)
การศึกษาในหนูแรทที่ถูกทำให้เกิดแผลแบบแผลถูกตัด (excision wound) ซึ่งแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ป้อนด้วยสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย; voucher specimen No. Co05) เตรียมโดยการแช่สกัดในห้องมืด ที่อุณหภูมิห้อง และเขย่าสารสกัดทุกวัน เป็นเวลา 2 สัปดาห์ ขนาด 20 และ 100 มก./กก. เป็นเวลา 10 วัน กลุ่มที่ให้ทาสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุขนาดที่ใช้) และกลุ่มควบคุม ทำการประเมินผลในวันที่ 4, 8, 12, 16 และ 20 ของการเกิดแผล พบว่าเปอร์เซ็นต์ของแผลปิด (wound closure) ในกลุ่มที่ได้รับสารสกัดโดยการป้อนทั้ง 2 ขนาด และการทา มีค่ามากกว่า เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม (91.7%, 93.9%, 86.9% และ 51.5% ตามลำดับ) เมื่อประเมินผลในวันที่ 8 ของการเกิดแผล และลดระยะเวลาการสร้างเนื้อเยื่อบุผิวใหม่ (re-epithelization) ได้ (เวลาที่แผลหาย เท่ากับ 14, 13, 16.1 และ 17.7 วัน ตามลำดับ) นอกจากนี้สารสกัด ขนาด 100 มก./กก. ยังมีผลเพิ่มปริมาณของสารhydroxyproline และ hexosamine ใน granuloma tissueด้วย (70)
การศึกษาในหนูแรทเมื่อทาสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) ซึ่งเตรียมโดยการแช่สกัดที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 3 วัน ความเข้มข้น 1% บริเวณแผลของหนูแรทที่ถูกทำให้เกิดแผลบริเวณคอด้านหลัง วันละครั้ง เป็นเวลา 7 วันพบว่าสารสกัดมีฤทธิ์กระตุ้นการสร้างหลอดเลือดใหม่ โดยเพิ่มจำนวนของหลอดเลือด แต่ไม่มีผลต่อการแสดงออกของ vascular endothelial growth factor (VEGF) เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุมที่ไม่ได้รับสารสกัด(71) นอกจากนี้เมื่อทาสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) ซึ่งเตรียมโดยการแช่สกัดด้วยเอทานอลที่อุณหภูมิต่ำ(cold maceration) ความเข้มข้น 1% บริเวณแผล วันละครั้ง หลังผ่าตัด เป็นเวลา 14 วัน พบว่าสารสกัดมีฤทธิ์รักษาแผล โดยลดปริมาณของไฟบริน (fibrin) และการคั่งของเลือด, กระตุ้นการสร้างเนื้อเยื่อพังผืด (fibroplasia) โดยเพิ่มปริมาณของคอลลาเจน และกระตุ้นการสร้างหลอดเลือดใหม่ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุมที่ไม่ได้รับสารสกัด (55)และการศึกษาในเนื้อเยื่อที่คลุมอยู่บนเอ็มบริโอของไก่ซึ่งมีเส้นเลือดจำนวนมาก (chick choriallantoic membrane; CAM) พบว่าสารสกัดเอทานอล,ส่วนสกัดด้วยไดคลอโรมีเทน และส่วนสกัดด้วยเฮกเซนที่แยกได้จากสารสกัดเอทานอล ความเข้มข้น 1% มีฤทธิ์กระตุ้นการสร้างหลอดเลือดใหม่ได้ โดยเพิ่มจำนวนและพื้นที่ของหลอดเลือด (55, 71)
สารสกัด 50% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย; voucher specimen No. CAL0000025109) เตรียมโดยการแช่สกัด ที่อุณหภูมิ 25 oC เป็นเวลา 5 วัน และส่วนสกัดด้วยน้ำที่แยกสกัดจากสารสกัดเมื่อนำมาทดสอบในหนูเม้าส์ที่ถูกทำให้เกิดแผลที่หลัง โดยให้ทาสารสกัดและส่วนสกัด ขนาด150 มก./กก. วันละครั้ง เป็นเวลา 6 วัน เปรียบเทียบผลกับกลุ่มที่ได้รับขี้ผึ้ง 5% povidone iodine และกลุ่มควบคุมที่ได้รับน้ำเกลือ พบว่าหนูที่ได้รับสารสกัด 50% เอทานอลและส่วนสกัดด้วยน้ำ มีการหายของแผลเร็วว่ากลุ่มควบคุม ลักษณะของแผลมีเนื้อตายน้อยกว่า มีการสร้างหลอดเลือดใหม่ และจำนวนเซลล์ไฟโบรบลาสต์ มากกว่ากลุ่มควบคุม นอกจากนี้ยังเพิ่มการแสดงออกของยีนของconnective tissue growth factorซึ่งเกี่ยวข้องกับการสร้างและเพิ่มจำนวนของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ และα-smooth muscle actinซึ่งเกี่ยวข้องกับเซลล์ไมโอไฟโบรบลาสต์ (myofibroblast) ที่ทำให้เกิดการหดตัวของแผล และการทดสอบในเซลล์ไฟโบร-บลาสต์ของคน (primary human dermal fibroblasts) โดยทำให้เกิดแผลด้วยวิธี Scratch assay พบว่าสารสกัด 50% เอทานอล และส่วนสกัดด้วยน้ำ ความเข้มข้น 10-300 มคก./มล. มีฤทธิ์เพิ่มจำนวนของเซลล์ไฟโบรบลาสต์ได้ ขณะที่ส่วนสกัดด้วยเฮกเซนและเอทิลอะซีเตทไม่มีผล โดยสารสกัด 50% เอทานอล ความเข้มข้น 100 มคก./มล. และส่วนสกัดด้วยน้ำ ความเข้มข้น 50-100 มคก./มล. สามารถเพิ่มจำนวนเซลล์ได้ 140±5% และ 130±3% ตามลำดับ นอกจากนี้สารสกัด 50% เอทานอล และส่วนสกัดด้วยน้ำ ความเข้มข้น 100 มคก./มล. ยังมีผลเพิ่มการเคลื่อนที่ของเซลล์ และเพิ่มการแสดงออกของยีนของ connective tissue growth factor และ α-smooth muscle actin ในเซลล์ไฟโบรบลาสต์ จากการวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมี พบว่าสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ในสารสกัดเอทานอลและส่วนสกัดด้วยน้ำ ได้แก่ rutin และ quercetin-3-O-glucoside (20)
การศึกษาในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดแผลไฟไหม้ระดับ 3 แบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทาแผลด้วยขี้ผึ้ง ซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัด 80% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 40% (ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน), กลุ่มที่ให้ทาแผลด้วยขี้ผึ้งซึ่งมีส่วนผสมของสารลอว์โซน (lawsone) จากเทียนกิ่ง (Alpha®, ไม่ระบุความเข้มข้นที่ใช้ในผลิตภัณฑ์, ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน) และกลุ่มที่ให้ทาขี้ผึ้ง silver sulfadiazine 1% เป็นเวลา 21 วัน พบว่าขี้ผึ้งสารสกัดดอกดาวเรืองฝรั่งและขี้ผึ้งAlpha® มีประสิทธิภาพในการรักษาแผลไฟไหม้ได้ดีกว่าขี้ผึ้งsilver sulfadiazine(72)
ขี้ผึ้งซึ่งมีส่วนผสมของน้ำมันจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 15% (เตรียมโดยการแช่สกัดในน้ำมันมะกอกฝรั่งบริสุทธิ์) และสารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 15% (เตรียมโดยการแช่สกัดใน 70% เอทานอล ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 2 สัปดาห์) (ตัวอย่างจากประเทศโรมาเนีย; voucher specimens CO2016) เมื่อนำมาทดสอบในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดแผลแบบแผลจากการกรีด (incision wound), แผลถูกตัด (excision wound) และแผลไหม้โดยทาขี้ผึ้ง วันละครั้ง เป็นเวลา 21 สัปดาห์ พบว่าขี้ผึ้งดาวเรืองฝรั่งมีผลรักษาแผลได้ในการทดสอบทั้ง 3 วิธี โดยขนาดของแผลลดลง, ระยะเวลาในการสร้างเนื้อเยื่อบุผิวใหม่ลดลง และอัตราการหดตัวของบาดแผลเพิ่มขึ้น เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุมนอกจากนี้ยังมีผลลดการอักเสบ และกระตุ้นการสร้างหลอดเลือดใหม่เมื่อวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมีในสารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง พบว่าประกอบด้วยสาร caffeic acid, chlorogenic acid, isoquercitrin, rutoside, campes-terol, β-sitosterol และ stigmasterol(21)
การศึกษาในหนูแรทที่ถูกทำให้เกิดแผลผ่าตัดบริเวณด้านหลังคอและเอว ซึ่งแบ่งออกเป็น กลุ่มที่ให้ทา เจลที่มีสารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่งเป็นส่วนประกอบ 5%, 7% และ 10% (ตัวอย่างจากประเทศอิหร่าน, เตรียมโดยสกัดในห้องมืด ที่อุณหภูมิห้อง และเขย่าสารสกัดทุกวัน เป็นเวลา 1 สัปดาห์) วันละครั้ง เป็นเวลา 21 วัน เปรียบเทียบกับกลุ่มที่ได้รับยาหลอก และกลุ่มควบคุม พบว่าเจลสารสกัดดาวเรืองฝรั่งมีผลในการรักษาแผลได้ โดยเจลสารสกัดดอกดาวเรืองฝรั่ง 7% จะให้ผลดีที่สุดในการรักษา (73)
การศึกษาทางพิษวิทยาและความปลอดภัย
การทดสอบความเป็นพิษ
การทดสอบพิษเฉียบพลันของสารสกัดน้ำจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศคิวบา) เตรียมโดยการต้มตัวอย่างในน้ำ (อัตราส่วน 1:3) เป็นเวลา 45 นาที โดยป้อนหนูแรทด้วยสารสกัด ขนาด 2 ก./กก. เพียงครั้งเดียว พบว่าไม่มีหนูตาย และไม่ทำให้เกิดพิษเฉียบพลัน ในการทดสอบพิษกึ่งเรื้อรัง โดยให้สารสกัดขนาด0.05,0.25 และ 1ก./กก./วัน ผสมในน้ำดื่ม เป็นเวลา 90 วัน พบว่าสารสกัดขนาด 0.25 และ 1ก./กก. มีผลทำให้ความเข้มข้นของฮีโมโกลบินในเลือดของหนูเพศเมียลดลง หนูเพศผู้ที่ได้รับสารสกัดขนาด 1000 มก./กก.จะมีระดับฮีมาโตคริตลดลง ส่วนปริมาณของเม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้นทั้ง 2 เพศ สำหรับผลต่อค่าชีวเคมีในเลือด พบว่าสารสกัดทุกขนาดมีผลทำให้ระดับของเอนไซม์ alanine amino- transferase (ALT)ลดลงในหนูเพศผู้ ขณะที่หนูเพศเมียซึ่งได้รับสารสกัด ขนาด 0.05 และ 0.25 ก./กก. มีระดับของเอนไซม์ALT และ aspartate aminotransferase (AST) เพิ่มขึ้นนอกจากนี้พบความผิดปกติเล็กน้อยในเนื้อเยื่อตับ แสดงว่าการได้รับสารสกัดเป็นเวลานาน อาจมีผลต่อการทำงานของตับได้ (74)
การทดสอบพิษเฉียบพลันของสารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง(ตัวอย่างจากประเทศบราซิล) ไม่ระบุวิธีการสกัด โดยป้อนหนูเม้าส์และหนูแรทด้วยสารสกัด ขนาด 0.625, 1.25, 2.5 และ 5.0 ก./กก. พบว่าไม่ทำให้หนูตายหรือทำให้เกิดพิษ และการทดสอบพิษกึ่งเฉียบพลันโดยป้อนหนูแรทด้วยสารสกัด ขนาด 0.025, 0.25, 0.5 และ 1 ก./กก. เป็นเวลา 30 วันพบว่าไม่ทำให้หนูตาย สารสกัดไม่มีผลต่อพฤติกรรม ค่าทางโลหิตวิทยา และค่าชีวเคมีต่างๆ ในเลือดของหนู ยกเว้นค่า blood urea nitrogen(BUN) และเอนไซม์alanine aminotransferase(ALT) ที่พบว่าสูงขึ้น เมื่อตรวจสอบลักษณะของอวัยวะภายใน ไม่พบความผิดปกติของสมอง ไต และหัวใจ แต่พบการอักเสบของปอดซึ่งอาจเป็นผลมาจากวิธีการป้อนสารสกัด (oral gavage) และการอักเสบของตับซึ่งสอดคล้องกับค่าเอนไซม์ ALT ที่สูงขึ้น จากผลการทดลองจะเห็นว่าสารสกัด 70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง ไม่ก่อให้เกิดพิษเฉียบพลัน แม้ให้ในขนาดสูงถึง 5 ก./กก. แต่อาจมีผลต่อตับและไตได้ เมื่อให้ในระยะเวลาที่นานขึ้น (75)
เมื่อฉีดสารสกัด 50% เอทานอลจากทั้งต้น (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) ที่เตรียมด้วยวิธี percolation เข้าทางช่องท้องของหนูเม้าส์พบว่ามีค่า LD50 เท่ากับ 300 มก./กก. (76)
เมื่อป้อนหนูเม้าส์ด้วยไมโครแคปซูลน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่ง (calendula oil, ตัวอย่างจากบริษัท Easy Creation Asia Limited, ฮ่องกง) ซึ่งเตรียมโดยนำน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่งมาผ่านกระบวนการ micro-encapsulation โดยใช้ไคโตซาน (chitosan) เป็นสารห่อหุ้ม ขนาด 20 มก./ก. นน.ตัว (เท่ากับปริมาณน้ำมัน 2 มก./ก.นน.ตัว) พบว่าไม่เป็นพิษต่อตับและไม่มีผลต่อระดับเอนไซม์ ALT และ AST ในเลือดของหนู (77)
การทดสอบความเปนพิษเฉียบพลันตอผิวหนังของน้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง (ตัวอย่างจากประเทศอินเดีย) ซึ่งสกัดด้วยวิธีการกลั่นด้วยน้ำ โดยใช้เครื่อง Clavenger’s apparatus ในหนูแรท โดย ทาน้ำมัน ขนาด 20 มล./กก. บริเวณผิวที่ทดสอบ และการทดสอบพิษกึ่งเรื้อรังต่อผิวหนัง โดยทาน้ำมัน ขนาด 2.5, 5 และ 10 มล./กก.7 ครั้งในหนึ่งสัปดาห์เป็นเวลา 90 วัน พบว่าน้ำมันหอมระเหยจากดอกดาวเรืองฝรั่ง ไม่ทำให้หนูตาย และไม่ก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อผิวของหนูในการทดสอบทั้ง 2 วิธี ไม่มีผลต่อพฤติกรรม, การกินอาหาร และน้ำหนักตัวของหนู ไม่มีผลต่อค่าทางโลหิตวิทยา, ค่าชีวเคมีในเลือด และไม่พบความผิดปกติของอวัยวะภายใน ซึ่งขนาดสูงที่สุดของน้ำมันหอมระเหยที่ได้รับทุกวันแล้วไม่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของร่างกายใดๆ ทั้งสิ้น(no observed effect level; NOEL) และขนาดสูงที่สุดของน้ำมันหอมระเหยที่ได้รับทุกวันแล้วไม่ทำให้เกิดความเป็นพิษหรือผลเสียใดๆ ต่อร่างกาย (no observed adverse effect level; NOAEL) มีค่าเท่ากับ 2.5 และ 10 มก./กก./วัน ตามลำดับ และมีค่า LD50เท่ากับ 20 มล./กก. (78)
พิษต่อเซลล์
ไมโครแคปซูลน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่ง (calendula oil; ตัวอย่างจากบริษัทEasy Creation Asia Limited, ฮ่องกง) เตรียมโดยนำน้ำมันดอกดาวเรืองฝรั่งมาผ่านกระบวนการ microencapsulation โดยใช้ไคโตซาน (chitosan) เป็นสารห่อหุ้ม ความเข้มข้น 25, 50, 75 และ 100 มก./มล.พบว่าไม่เป็นพิษต่อเซลล์ keratinocytes (HaCaT) ของคน (77)
ทำให้เกิดอาการแพ้
การทดสอบการแพ้ในผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ชนิด delayed-type hypersensitivity จำนวน 443 คน อายุเฉลี่ย 40.4 ปี ด้วยวิธี patch test โดยให้ทาสารสกัดอีเทอร์จากดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้, ตัวอย่างจากประเทศเยอรมนี) ซึ่งเตรียมโดยการสกัดด้วยอีเทอร์ ที่อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 90 วินาที บริเวณหลังของผู้ป่วย เป็นเวลา 2 วัน พบว่ามีผู้ป่วย 9 คน (ประมาณ 2.03%) ที่เกิดอาการแพ้ ผิวหนังอักเสบจากการได้รับสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง (79)
การทดสอบการแพ้ผลิตภัณฑ์สำหรับทาภายนอกที่มีสารสกัดจากพืชเป็นส่วนประกอบ (ตัวอย่างจากประเทศเนเธอร์แลนด์) ด้วยวิธี patch test ในผู้ป่วย จำนวน 1,032 ราย พบว่ามีผู้ป่วย 2 ราย ที่เกิดอาการแพ้จากการใช้ขี้ผึ้งซึ่งมีส่วนผสมของทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง 10%(Calendula™) (80)
มีรายงาน (case report) ผู้ป่วยหญิง 1 ราย อายุ 35 ปี ที่เป็นโรคผื่นภูมิแพ้ผิวหนังที่ดื้อต่อการรักษา (recalcitrant atopic dermatitis) ซึ่งทดสอบการแพ้ด้วยวิธี patch test พบว่าแพ้พืชในวงศ์ Compositae โดยจากการสืบประวัติของผู้ป่วย พบว่าเคยใช้ดาวเรืองฝรั่ง และรับประทานผลิตภัณฑ์อาหารที่ส่วนใหญ่เป็นพืชในวงศ์Compositae ซึ่งอาการแพ้ของผู้ป่วยดีขึ้น หลังจากงดเว้นอาหารเหล่านั้นดังนั้นผู้ที่แพ้พืชในวงศ์นี้ ควรระมัดระวังในการใช้ดาวเรืองฝรั่งด้วย(81)
ข้อห้ามใช้
ยังไม่มีรายงานข้อห้ามใช้ในรูปแบบของเครื่องสำอาง
ข้อควรระวัง
สารสกัดดาวเรืองฝรั่งหรือผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง อาจทำให้เกิดการแพ้ได้ และควรระวังในการใช้ในผู้ป่วยที่แพ้สมุนไพรในวงศ์Asteraceae (Compositae) ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับดาวเรืองฝรั่ง
อาการไม่พึงประสงค์
ยังไม่มีรายงานอาการไม่พึงประสงค์ในรูปแบบของเครื่องสำอาง
ขนาดที่แนะนำ (ข้อมูลจากการศึกษาทางคลินิก)
ครีมซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง 3% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้และชนิดของสารสกัด) ในการทดสอบให้ทาครีมบนใบหน้า ทุกวัน ก่อนนอน เป็นเวลา 8 สัปดาห์ มีผลเพิ่มความชุ่มชื้นและความกระชับของผิว (41) ลดปริมาณของเมลานินและการบวมแดงของผิว ลดการสูญเสียน้ำจากผิว และทำให้ปริมาณของซีบัม (sebum) หรือไขมันในผิวเพิ่มขึ้น(42)
น้ำมันดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้) ในการทดสอบให้ทาน้ำมันขนาด 5 มล. วันละครั้งเป็นเวลา 30 วัน เพียงอย่างเดียว หรือให้ร่วมกับการรักษาด้วยเลเซอร์ระดับต่ำ (low-level laser therapy) (3 ครั้งต่อสัปดาห์ วันเว้นวัน รวมทั้งหมด 12 ครั้ง) โดยสลับวันกันใช้คือจะใช้น้ำมันดาวเรืองฝรั่งในวันที่ไม่ได้ทำเลเซอร์ระดับต่ำเป็นเวลา30 วัน มีผลในการลดอาการปวดและเร่งกระบวนการซ่อมแซมเนื้อเยื่อของผู้ป่วยเบาหวานที่มีแผลที่เท้าได้ (43)
น้ำมันดาวเรืองฝรั่งซึ่งประกอบด้วยน้ำมันดาวเรืองฝรั่ง 4%(ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้), วิตามินเอ 1% และวาสลีนในการทดสอบให้ปิดผิวบริเวณที่ถูกรังสีด้วยผ้าก๊อซซึ่งแช่ด้วยน้ำมัน วันละ 2 ครั้ง ตั้งแต่เริ่มการฉายรังสีจนกระทั่งจบการรักษา สามารถป้องกันและรักษาผิวหนังอักเสบจากการฉายรังสีในผู้ป่วยมะเร็งที่ศีรษะและคอได้ (44)
ขี้ผึ้งซึ่งมีสารสกัดเอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่งเป็นส่วนประกอบ 7.5% ในการทดสอบให้ทาขนาด 1 ก./ตร.ซม. ของแผล วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 3 สัปดาห์ มีผลเร่งการหายของแผลได้ และไม่พบผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย (45)
ขี้ผึ้งซึ่งมีสารสกัดด้วยปิโตรเลียม เจลลี่จากส่วนเหนือดินดาวเรืองฝรั่งเป็นส่วนประกอบ 20% ในการทดสอบให้ทาบริเวณผิวหนังที่โดนรังสี ตั้งแต่เริ่มต้นการฉายรังสี วันละ 2 ครั้ง หรือมากกว่า ขึ้นอยู่กับการอักเสบของผิวหนังและอาการปวด จนกระทั่งจบการรักษา มีผลลดอาการอักเสบและอาการปวดจากการฉายรังสี ไม่ทำให้เกิดอาการแพ้ และมีการหยุดพักการฉายรังสี (treatment interruption) น้อยกว่า เมื่อเทียบยาtrolamine(46)
ขี้ผึ้งที่มีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรอัลกอฮอล์จากดาวเรืองฝรั่ง 2% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้) ในการทดสอบให้ทาวันละ 2 ครั้ง (ทุก 12 ชม.) เป็นเวลา 10 วัน มีผลรักษาแผลผ่าตัดคลอดได้ (47)
ขี้ผึ้งดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืช, ชนิดของสารสกัด และความเข้มข้นที่ใช้ในผลิตภัณฑ์) ในการทดสอบให้ทาขี้ผึ้ง ขนาด3 ซีซีบริเวณฝีเย็บทุก8 ชม.มีผลช่วยเร่งการหายของแผลภายใน5 วันหลังคลอดโดยลดอาการบวมแดงห้อเลือดและทำให้แผลติดกันดี (48)
ครีมซึ่งมีส่วนผสมของสารสกัดดาวเรืองฝรั่ง 10% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้และชนิดของสารสกัด) ในการทดสอบให้ทาผิวบริเวณที่ถูกรังสี วันละ 2 ครั้ง ตั้งแต่เริ่มการฉายรังสี จนถึง 2 สัปดาห์ หลังจากการฉายรังสีครั้งสุดท้าย หรือจนกว่าผิวที่อักเสบจะหายดี มีผลในการรักษาภาวะแทรกซอนของผิวหนังบริเวณที่ไดรับรังสีรักษาได้ (49)
สเปรย์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรไกลโคลิกจากดอกดาวเรืองฝรั่ง4% ในการทดสอบให้พ่นในขนาด 0.018 มล./ตร.ซม. วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 30 สัปดาห์ มีผลรักษาแผลเบาหวานที่เท้าได้ (50)
สเปรย์ที่มีส่วนผสมของสารสกัดไฮโดรไกลโคลิกจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 4% ในการทดสอบให้พ่น วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 30 สัปดาห์ หรือจนกระทั่งแผลหาย มีผลรักษาแผลกดทับได้และไม่พบผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย (51)
น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของสารสกัด70% เอทานอลจากดอกดาวเรืองฝรั่ง 2%ในการทดสอบให้กลั้วปาก วันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 5 มล.อย่างน้อย 1 นาที เป็นเวลา 7 สัปดาห์ สามารถลดความรุนแรงของภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบของผู้ป่วยในระหว่างที่ได้รับการฉายรังสีได้ (52)
น้ำยาบ้วนปากซึ่งมีส่วนผสมของทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง 1% (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้) ในการทดสอบให้ผู้ป่วยที่ต้องถอนฟันกรามซี่ที่สามบนซึ่งเป็นฟันคุดบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปาก 15 มล. เป็นเวลา 30 วินาที หลังการแปรงฟันวันละ 2 ครั้ง (เช้าและกลางคืน) เป็นเวลา 7 วัน มีผลต้านเชื้อจุลินทรีย์ที่เกาะติดบนวัสดุเย็บแผลได้ (53)
น้ำยาบ้วนปากซึ่งเตรียมโดยเจือจางทิงเจอร์ดาวเรืองฝรั่ง (ไม่ระบุส่วนของพืชที่ใช้) 2 มล. ด้วยน้ำกลั่น 6 มล. ในการทดสอบให้บ้วนปาก วันละ 2 ครั้ง ในตอนเช้าและเย็น เป็นเวลา 6 เดือน มีผลลดคราบจุลินทรีย์และลดการอักเสบของเหงือกในผู้ป่วยที่เป็นโรคเหงือกอักเสบได้ (54)
สิทธิบัตร
DIP (THAILAND-TH)
USPTO (USA)
สรุป
ดาวเรืองฝรั่ง โดยเฉพาะในส่วนของดอก มีสารสำคัญหลายชนิด เช่น ไตรเทอร์ปีนอยด์ ฟลาโวนอยด์ สารประกอบฟีนอลิก ซึ่งมีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่สนับสนุนการนำมาใช้ประโยชน์ในด้านเครื่องสำอางได้ เช่น ฤทธิ์ทำให้ผิวขาวทำให้ผิวชุ่มชื้นต้านอนุมูลอิสระกันแดด ต้านการอักเสบ และรักษาแผล เป็นต้น นอกจากนี้ไม่พบความเป็นพิษหรืออาการข้างเคียงที่รุนแรงในคน แต่มีข้อควรระวังในการใช้ เพราะอาจทำให้เกิดการแพ้ได้ โดยฉพาะผู้ที่แพ้พืชในวงศ์ Asteraceae
เอกสารอ้างอิง
1. ราชันย์ ภู่มา, สมราน สุดดี, บรรณาธิการ. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557. กรุงเทพฯ: สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช; 2557.
2. Calendula officinalis L. The plant list. [Internet]. 2012 [cited 2021 August 18]. Available from: http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/gcc-107206.
3. ก่องกานดาชยามฤต. สมุนไพรไทยตอนที่4. กรุงเทพฯ: หจก. ชุติมาการพิมพ์, 2528:515หน้า.
4. World Health Organization. WHO monographs on selected medicinal plants. Vol. 2. Geneva: World Health Organization, 2002.
5. นันทวันบุณยะประภัศร, อรนุชโชคชัยเจริญพร, บรรณาธิการ. สมุนไพร..ไม้พื้นบ้าน (2). กรุงเทพฯ: บริษัทประชาชนจำกัด; 2541.
6. Loggia RD, Tubaro A, Sosa S, Becker H, Saar S, Isaac O. The role of triterpenoids in the topical antiinflammatory activity of Calendula officinalis flowers.Planta Med. 1994;60(6):516-20.doi: 10.1055/s-2006-959562.
7. Nizynski B, Alsoufi ASM, Paczkowski C, Dlugosz M, Szakiel A. The content of free and esterified triterpenoids of the native marigold (Calendula officinalis) plant and its modifications in in vitro cultures. Phytochem Lett. 2015;11:410-7.doi: 10.1016/j.phytol.2014.12.017.
8. Ukiya M, Akihisa T, Yasukawa K, Tokuda H, Suzuki T, Kimura Y. Anti-inflammatory, anti-tumor-promoting, and cytotoxic activities of constituents of marigold (Calendula offi- cinalis) flowers.J Nat Prod. 2006;69(12):1692-6.doi: 10.1021/np068016b.
9. Zitterl-Eglseer K, Sosa S, Jurenitsch J, Schubert-Zsilavecz M, Della Loggia R, Tubaro A, et al. Anti-oedematous activities of the main triterpendiol esters of marigold (Calendula officinalisL.). J Ethnopharmacol. 1997;57(2):139-44. doi: 10.1016/s0378-8741(97)00061-5.
10. Zitterl-Eglseer K, Reznicek G, Jurenitsch J, Novak J, Zitterl W, Franz C. Morphogenetic variability of faradiol monoesters in marigold Calendula officinalis L. Phytochem Anal. 2001;12(3):199-201. doi: 10.1002/pca.582.
11. Neukirch H, D'Ambrosio M, Dalla Via J, Guerriero A. Simultaneous quantitative determina-tion of eight triterpenoid monoesters from flowers of 10 varieties of Calendula officinal-lis L. and characterisation of a new triterpenoid monoester. Phytochem Anal. 2004;15(1):30-5. doi: 10.1002/pca.739.
12. Fronza M, Heinzmann B, Hamburger M, Laufer S, Merfort I. Determination of the wound healing effect of Calendulaextracts using the scratch assay with 3T3 fibroblasts. J Ethnopharmacol. 2009;126(3):463-7. doi: 10.1016/j.jep.2009.09.014.
13. Zaki A, Ashour A, Mira A, Kishikawa A, Nakagawa T, Zhu Q, et al. Biological activities of oleanolic acid derivatives from Calendula officinalis seeds. Phytother Res. 2016;30(5):835-41. doi: 10.1002/ptr.5589.
14. Olennikov DN, Kashchenko NI. New isorhamnetin glycosides and other phenolic com-pounds from Calendula officinalis. Chem Nat Compd. 2013;49(5):833-40.
15. Olennikov DN, Kashchenko NI, Chirikova NK, Akobirshoeva A, Zilfikarov IN, Vennos C. Isorhamnetin and quercetin derivatives as anti-acetylcholinesterase principles of marigold (Calendula officinalis) flowers and preparations. Int J Mol Sci. 2017;18(8):1685. doi: 10.3390/ijms18081685.
16. Miguel M, Barros L, Pereira C, Calhelha RC, Garcia PA, Castro M, et al. Chemical charac-terization and bioactive properties of two aromatic plants: Calendula officinalis L. (flowers) and Mentha cervina L. (leaves). Food Funct. 2016;7(5):2223-32.doi: 10.1039/c6fo00398b.
17. Olennikov DN, Kashchenko NI. Calendosides I–IV, new quercetin and isorhamnetinrhamnoglucosides from Calendula officinalis. Chem Nat Compd. 2014;50(4):633-7.
18. Bilia AR, Salvini D, Mazzi G, Vincieri FF. Characterization of Calendula flower, milk-thistle fruit, and passion flower tinctures by HPLC-DAD and HPLC-MS.Chromatographia. 2001;53(No.3/4):210-5.
19. Rigane G, Ben Younes S, Ghazghazi H, Ben Salem R. Investigation into the biological acti-veties and chemical composition of Calendula officinalis L. growing in Tunisia. Int Food Res J. 2013;20(6):3001-7.
20. Dinda M, Mazumdar S, Das S, Ganguly D, Dasgupta UB, Dutta A, et al. The water fraction of Calendula officinalishydroethanol extract stimulates in vitro and invivo proliferation of dermal fibroblasts in wound healing. Phytother Res. 2016;30(10):1696-707. doi: 10.1002/ptr.5678.
21. Andritoiu CV, Andriescu CE, Ibanescu C, Lungu C, Ivanescu B, Vlase L, et al. Effects and characterization of some topical ointments based on vegetal extracts on incision, excision, and thermal wound models. Molecules. 2020;16;25(22):5356. doi: 10.3390/molecules25225356.
22. Haghi G, Hatami A. Simultaneous quantification of flavonoids and phenolic acids in plant materials by a newly developed isocratic high-performance liquid chromatography approach. J Agric Food Chem. 2010;58(20):10812-6. doi: 10.1021/jf102175x.
23. Xuan SH, Park YM, Park SN. Antimelanogenic and antimigration properties of the ethyl acetate fraction of Calendula officinalis flowers on melanoma cells. Photochem Photobiol. 2019;95(3):860-6. doi: 10.1111/php.13064.
24. Kurkin VA, Sharova OV. Flavonoids from Calendula officinalis flowers.Chem Nat Compd. 2007;43(2):216-7.
25. Moraes MLL, da Silva HDT, Blanes L, Doble P, Tavares MFM. Optimization of chemo-metric approaches for the extraction of isorhamnetin-3-O-rutinoside from Calendula officinalis L. J Pharm Biomed Anal. 2016;125:408-14. doi: 10.1016/j.jpba.2016.04.017.
26. Fonseca YM, Catini CD, Vicentini FT, Nomizo A, Gerlach RF, Fonseca MJ. Protective effect of Calendula officinalisextract against UVB-induced oxidative stress in skin: evaluation of reduced glutathione levels and matrix metalloproteinase secretion. J Ethnopharma-col. 2010;127(3):596-601. doi: 10.1016/j.jep.2009.12.019.
27. Sytar O, Hemmerich I, Zivcak M, Rauh C, Brestic M. Comparative analysis of bioactive phenolic compounds composition from 26 medicinal plants. Saudi J Biol Sci. 2018;25(4):631-41. doi: 10.1016/j.sjbs.2016.01.036.
28. Pintea A, Bele C, Andrei S, Socaciu C. HPLC analysis of carotenoids in four varieties of Calendula officinalis L. flowers. Acta Biol Szeged. 2003;47(1-4):37-40.
29. Kishimoto S, Sumitomo K, Yagi M, Nakayama M, Ohmiya A.Three routes to orange petal color via carotenoid components in 9 Compositae species.J Japan Soc Hort Sci. 2007;76(3):250-7. doi: 10.2503/jjshs.76.250.
30. Kishimoto S, Maoka T, Sumitomo K, Ohmiya A. Analysis of carotenoid composition in petals of calendula (Calendula officinalis L.). Biosci Biotechnol Biochem. 2005;69(11):2122-8. doi: 10.1271/bbb.69.2122.
31. Jianu C, Golet I, Misca C, Jianu AM, Pop G, Gruia AT. Antimicrobial properties and chemi-cal composition of essential oils isolated from six medicinal plants grown in Romaniaagainst foodborne pathogens. Rev Chim. 2016;67(6):1056-61.
32. Petrovic L, Lepojevic Z, Sovilj V, Adamovic D, Tesevic V. An investigation of CO2 extraction of marigold (Calendula officinalis L.). J Serb Chem Soc. 2007;72(4):407-13. doi: 10.2298/JSC0704407P.
33. Gazim ZC, Rezende CM, Fraga SR, Filho BPD, Nakamura CV, Cortez DAG. Analysis of the essential oils from Calendula officinalis growing in Brazil using three different extraction procedures. Rev Bras Cienc Farm. 2008;44(3):391-5. doi:10.1590/S1516 93322008000300-008.
34. Petrovic L, Lepojevic Z, Sovilj V, Adamovic D, Tesevic V. Composition of essential oil obtained from tubular, head and ligulate flowers of Calendula officinalis L. by steam distillation of plant material and CO2 extracts. J Essent Oil Res. 2010;22(2):143-6, doi: 10.1080/10412905.2010.9700287.
35. Raal A, Orav A, Nesterovitsch J, Maidla K. Analysis of carotenoids, flavonoids and essential oil of Calendula officinalis cultivars growing in Estonia. Nat Prod Commun. 2016;11(8):1157-60.
36. Okoh OO, Sadimenko AA, Afolayan AJ. The effects of age on the yield and composition of the essential oils of Calendula officinalis. J Appl Sci; 2007;7(23):3806-10. doi: 10.3923/jas.2007.3806.3810.
37. Okoh OO, Sadimenko AP, Asekun OT, Afolayan AJ. The effects of drying on the chemical components of essential oils of Calendula officinalis L.Afr J Biotechnol. 2008;7(10):1500-2. doi: 10.5897/ajb08.054.
38. Mishra AK, Mishra A, Verma A, Chattopadhyay P. Effects of Calendula essential oil-based cream on biochemical parameters of skin of albino rats against ultraviolet B radiation. Sci Pharm. 2012;80(3):669-83. doi: 10.3797/scipharm.1112-18.
39. Mishra A, Mishra A, Chattopadhyay P. Assessment of in vitro sun protection factor of Calendula officinalis L. (Asteraceae) essential oil formulation. J Young Pharm. 2012;4(1):17-21. doi: 10.4103/0975-1483.93575.
40. Dulf FV, Pamfil D, Baciu AD, Pintea A. Fatty acid composition of lipids in pot marigold (Calendula officinalis L.) seed genotypes. Chem Cent J. 2013;7(1):8. doi: 10.1186/1752-153X-7-8.
41. Akhtar N, Zaman SU, Khan BA, Amir MN, Ebrahimzadeh MA. Calendula extract: effects on mechanical parameters of human skin.Acta Pol. Pharm. 2011;68(5):693-701.
42. Akhtar N, Shahiq-uz-zaman, Khan BA, Haji M, Khan S, Ahmad M, et al. Evaluation of various functional skin parameters using a topical cream of Calendula officinalis extract. Afr J Pharm Pharmacol. 2011;5(2):199-206. doi: 10.5897/AJMR10.368.
43. Carvalho AFM, Feitosa MCP, Coelho NPMF, Rebelo VCN, Castro JG, Sousa PRG, et al. Low-level laser therapy and Calendula officinalis in repairing diabetic foot ulcers. Rev Esc Enferm USP. 2016;50(4):626-32. doi: 10.1590/S0080-623420160000500013.
44. Schneider F, Danski MTR, Vayego SA. Usage of Calendula officinalis in the prevention and treatment of radiodermatitis: a randomized double-blind controlled clinical trial.Rev Esc EnfermUSP. 2015;49(2):220-6. doi: 10.1590/S0080-623420150000200006.
45. Duran V, Matic M, Jovanovc M, Mimica N, Gajinov Z, Poljacki M, et al. Results of the clinical examination of an ointment with marigold (Calendula officinalis) extract in the treatment of venous leg ulcers. Int J Tissue React. 2005;27(3):101-6.
46. Pommier P, Gomez F, Sunyach MP, D'Hombres A, Carrie C, Montbarbon X. Phase III randomized trial of Calendula officinalis compared with trolamine for the prevention of acute dermatitis during irradiation for breast cancer. J Clin Oncol. 2004;22(8):1447-53. doi: 10.1200/JCO.2004.07.063.
47. Jahdi F, Khabbaz AH, Kashian M, Taghizadeh M, Haghani H. The impact of calendula ointment on cesarean wound healing: A randomized controlled clinical trial. J Family Med Prim Care. 2018;7(5):893-7.doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_121_17.
48. Eghdampour F, Jahdie F, Kheyrkhah M, Taghizadeh M, Naghizadeh S, Hagani H. The impact of Aloe vera and Calendula on perineal healing after episiotomy in primiparous women: A randomized clinical trial. J Caring Sci. 2013;2(4):279-86. doi: 10.5681/jcs.2013.033.
49. Sharp L, Finnila K, Johansson H, Abrahamsson M, Hatschek T, Bergenmar M. No differences between Calendula cream and aqueous cream in the prevention of acute radiation skin reactions-results from a randomised blinded trial. Eur J Oncol Nurs. 2013;17(4):429-35. doi: 10.1016/j.ejon.2012.11.003.
50. Buzzi M, de Freitas F, Winter M. A prospective, descriptive study to assess the clinical benefits of using Calendula officinalis hydroglycolic extract for the topical treatment of diabetic foot ulcers. Ostomy Wound Manage. 2016;62(3):8-24.
51. Buzzi M, Freitas F, Winter MB. Pressure ulcer healing with Plenusdermax® Calendula officinalis L. extract. Rev Bras Enferm. 2016;69(2):230-6. doi: 10.1590/0034-7167.201669- 0207i
52. Babaee N, Moslemi D, Khalilpour M, Vejdani F, Moghadamnia Y, Bijani A, et al. Anti-oxidant capacity of Calendula officinalis flowers extract and prevention of radiation induced oropharyngeal mucositis in patients with head and neck cancers: a randomized controlled clinical study. DaruJ Pharm Sci. 2013;21(1):18. doi: 10.1186/2008-2231-21-18.
53. Faria RL, Cardoso LM, Akisue G, Pereira CA, Junqueira JC, Jorge AO, et al. Antimicrobial activity of Calendula officinalis, Camellia sinensis and chlorhexidine against the adherence of microorganisms to sutures after extraction of unerupted third molars. J Appl Oral Sci. 2011;19(5):476-82. doi: 10.1590/s1678-77572011000500007.
54. Khairnar MS, Pawar B, Marawar PP, Mani A. Evaluation of Calendula officinalis as an anti-plaque and anti-gingivitis agent. J Indian Soc Periodontol. 2013;17(6):741-7. doi: 10.4103/0972-124X.124491.
55. Parente LM, Lino JRS, Tresvenzol LM, Vinaud MC, de Paula JR, Paulo NM. Wound healing and anti-inflammatory effect in animal models of Calendula officinalis L. growing in Brazil. Evid Based Complement Alternat Med. 2012;2012:375671. doi: 10.1155/2012/375671.
56. Herman A, Herman AP, Domagalska BW, Młynarczyk A. Essential oils and herbal extracts as antimicrobial agents in cosmetic emulsion. Indian J Microbiol. 2013;53(2):232-7. doi: 10.1007/s12088-012-0329-0.
57. Duque L, Bravo K, Osorio E. A holistic anti-aging approach applied in selected cultivated medicinal plants: A view of photoprotection of the skin by different mechanisms.Ind Crops Prod. 2017;97:431-9. doi: 10.1016/j.indcrop.2016.12.059.
58. Preethi KC, Kuttan G, Kuttan R. Antioxidant potential of an extract of Calendula officinalis. flowers in vitro and in vivo. Pharm Biol. 2006;44(9):691-7. doi: 10.1080/13880-200601009149.
59. Alnuqaydan AM, Lenehan CE, Hughes RR, Sanderson BJ. Extracts from Calendula officinalis offer in vitroprotection against H2O2 induced oxidative stress cell killing of human skin cells. Phytother Res. 2015;29(1):120-4. doi: 10.1002/ptr.5236.
60. Ercetin T, Senol FS, Orhan IE, Toker G. Comparative assessment of antioxidant and cholinesterase inhibitory properties of the marigold extracts from Calendula arvensis L. and Calendula officinalis L. Ind Crops Prod. 2012;36(1):203-8. doi: 10.1016/j.indcrop.2011.09.007.
61. Chakraborthy GS. Antioxidant activity of the successive extracts of Calendula officinalis leaves. Asian J Chem. 2009;21(6):4957-9.
62. Ahmad H, Khan I, Wahid A. Antiglycation and antioxidation properties of Juglans regia and Calendula officinalis: possible role in reducing diabetic complications and slowing down ageing. J Tradit Chin Med. 2012;32(3):411-4. doi: 10.1016/s0254-6272(13)60047-3.
63. Chiocchio I, Mandrone M, Sanna C, Maxia A, Tacchini M, Poli F. Screening of a hundred plant extracts as tyrosinase and elastase inhibitors, two enzymatic targets of cosmetic interest. Ind Crops Prod. 2018;122:498-505. doi: 10.1016/j.indcrop.2018.06.029.
64. Silva D, Ferreira MS, Sousa-Lobo JM, Cruz MT, Almeida IF. Anti-inflammatory activity of Calendula officinalis L. flower extract. Cosmetics. 2021,8,31. doi: 10.3390/cosmetics802-0031.
65. Chagas-Paula DA, Oliveira TB, Faleiro DP, Oliveira RB, Costa FB. Outstanding anti-inflammatory potential of selected Asteraceae species through the potent dual inhibi-tion of cyclooxygenase-1 and 5-lipoxygenase. Planta Med. 2015;81(14):1296-307. doi: 10.1055/s-0035-1546206.
66. Preethi KC, Kuttan G, Kuttan R. Anti-inflammatory activity of flower extract of Calendula officinalis Linn. and its possible mechanism of action. Indian J Exp Biol. 2009;47(2):113-20.
67. Nicolaus C, Junghanns S, Hartmann A, Murillo R, Ganzera M, Merfort I. In vitro studies to evaluate the wound healing properties of Calendula officinalis extracts. J Ethnopharma-col. 2017;196:94-103. doi: 10.1016/j.jep.2016.12.006.
68. Dinda M, Dasgupta U, Singh N, Bhattacharyya D, Karmakar P. PI3K-mediated proliferation of fibroblasts by Calendula officinalis tincture: Implication in wound healing. Phytother Res. 2015;29(4):607-16. doi: 10.1002/ptr.5293.
69. Chandran PK, Kuttan R. Effect of Calendula officinalis flower extract on acute phase proteins, antioxidant defense mechanism and granuloma formation during thermal burns. J Clin Biochem Nutr. 2008;43:58-64.doi: 10.3164/jcbn.2008043.
70. Preethi KC, Kuttan R. Wound healing activity of flower extract of Calendula officinalis. J Basic Clin Physiol Pharmacol. 2009;20(1):73-9.doi: 10.1515/jbcpp.2009.20.1.73.
71. Parente LML, Andrade MA, Brito LAB, Moura VMBD, Miguel MP, Lino Junior RS, et al. Angiogenic activity of Calendula officinalis flowers L. in rats. Acta Cirurgica Brasileira. 2011;26:19-24.doi: 10.1590/s0102-86502011000100005.
72. Tanideh N, Yavari M, Seddighi A, Koohi Hosseinabadi O, Farshad M, Mokhtari M, et al.Comparison between Alpha and Calendula for healing of third-degree burn in rats. Iran J Pharm Sci. 2017;13(2):51-60. doi: 10.22034/ijps.2017.31144.
73. Shafeie N, Naini AT, Jahromi HK. Comparison of different concentrations of Calendula officinalis gel on cutaneous wound healing. Biomed Pharmacol J. 2015;8:979-92.doi : 10.13005/bpj/850.
74. Lagarto A, Bueno V, Guerra I, Valdes O, Vega Y, Torres L. Acute and subchronic oral toxicities of Calendula officinalis extract in Wistar rats. Exp Toxicol Pathol. 2011;63:387-91.doi: 10.1016/j.etp.2010.02.015.
75. Silva EJR, Gonçalves ES, Aguiar F, Evencio LB, Lyra MMA, Coelho MCOC, et al. Toxico-logical studies on hydroalcohol extract of Calendula officinalis L. Phytother Res. 2007;21:332-6. doi: 10.1002/ptr.2009.
76. Dhar, ML, Dhar MM, Dhawan BN, Mehrotra BN, Ray C. Screening of Indian plants for bio-logical activity: part I. Indian J Exp Biol. 1968;6:232-47.
77. Lam PL, Yuen MCW, Kan CW, Wong RSM, Cheng GYM, Lam KH, et al. Development of Calendula oil/chitosan microcapsules and their biological safety evaluation. AustJChem. 2012;65(1):72-80. doi: 10.1071/ch11386.
78. Mishra AK, Mishra A, Pragya, Chattopadhyay P. Screening of acute and sub-chronic dermal toxicity of Calendula officinalis L essential oil. Regul Toxicol Pharmacol. 2018;98:184-9. doi: 10.1016/j.yrtph.2018.07.027.
79. Reider N, Komericki P, Hausen BM, Fritsch P, Aberer W. The seamy side of natural medicines: contact sensitization to arnica (Arnica montana L.) and marigold (Calendula officinalis L.). Contact Dermatitis. 2001;45:269-72.doi: 10.1034/j.1600-0536.2001.450-503.x.
80. Bruynzeel DP, van Ketel WG, Young E, van Joost TH, Smeenk G. Contact sensitization by alternative topical medicaments containing plant extracts. Contact Dermatitis. 1992;27:278-9. doi: 10.1111/j.1600-0536.1992.tb03278.x.
81. Wintzen M, Donker AS, Van Zuuren EJ. Recalcitrant atopic dermatitis due to allergy to Compositae. Contact Dermatitis. 2003;48:87-8. doi: 10.1034/j.1600-0536.2003.480206.x.
82. ดอกคาเลนดูลา.วิชาการเกษตรปลูกผักทําไร่ไถนา[อินเทอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ31 สิงหาคม2564]. เข้าถึงจากwww.vichakaset.com.
P016_(18).xlsx